9000 Jaar Geleden Begon de Smelt van het IJs in de Antarctis – En Nu Gebeurt Het Weer

Wat er vandaag in de Antarctis gebeurt, doet denken aan een gebeurtenis van ongeveer 9000 jaar geleden: toen kwam het in Oost-Antarctica tot een enorme ijssmelting. Niet de luchttemperatuur was de trigger, maar warm diepzeewater dat onder het ijsschots stroomde en het van onderaf deed smelten. Dit leidde tot een gevaarlijke kettingreactie: smeltwater verzamelde zich aan het oppervlak van de oceaan, blokkeerde de warmte-uitwisseling met koelere waterlagen en versterkte zo de instroom van warm water. Dit versnelde de ijssmelting zelf.

Vandaag de dag observeren onderzoekers opnieuw zo’n ontwikkeling – alleen verloopt deze nu aanzienlijk sneller. Een internationaal onderzoeksteam heeft de gebeurtenissen van toen gereconstrueerd en waarschuwt voor een terugval in exact dit mechanisme. De ijssmelting in de Antarctis kan weer op grote schaal beginnen. De zeespiegel zou wereldwijd stijgen, ook in Nederland.

Oude Boodschappen in Boorkernen

De studie verscheen in het vakblad Nature Geoscience en werd geleid door professor Yusuke Suganuma van het Nationaal Instituut voor Poolonderzoek in Japan. De basis van het onderzoek waren sedimentmonsters uit de Lützow-Holm-baai in Oost-Antarctica. Deze werden gedurende tientallen jaren verzameld tijdens expeditie met het onderzoeksschip Shirase.

In de boorkernen ontdekten wetenschappers aanwijzingen voor een abrupte terugtrekking van het ijs. Speciale beryllium-isotopen toonden aan dat de ijslaag zich in een korte tijd ver terugtrok in het landinwaarts. Het lijkt erop dat het zee-ijs, dat als steun voor het landijs functioneert, instortte.

Zoet Water als Stabilisator

De analyses tonen aan: niet de atmosfeer, maar de oceaan was de oorzaak. Uit andere regio’s in Antarctica stroomde toen meer smeltwater de zee in. Dit zoetwater vormde een stabiele laag aan het oppervlak en blokkeerde de uitwisseling met koudere, diepere lagen. Warm diepzeewater kon daardoor eenvoudiger tot aan de kust doordringen, stroomde onder de ijsschotsen en zorgde ervoor dat ze smolten. Toen de drijvende ijsplaten verdwenen, verloor ook het landijs zijn steun en gleed richting zee terwijl het massa verloor.

Zelfs geringe hoeveelheden zijn voldoende

Voor verdere analyse gebruikten de onderzoekers klimaatmodellen. Ze voerden de smeltwatervolumes van toen in – ongeveer 0,02 Sverdrup of circa 20.000 kubieke meter per seconde. Al deze kleine hoeveelheid was voldoende om de oceaanstromingen te veranderen.

De simulaties bevestigden dat de terugkoppeling zichzelf versterkte. Meer zoet water leidde tot meer warm diepzeewater en daardoor tot nog meer smelt. De onderzoekers spreken van een “cascading positive feedback” – een zelfversterkend mechanisme met ingrijpende gevolgen.

Ijsschotsen Verloren hun Steun

Daarbij kwam nog een tweede effect: de zeespiegel rondom de Lützow-Holm-baai lag destijds hoger dan het wereldwijde gemiddelde. De oorzaak was de vertraagde opheffing van de zeebodem na het smelten van andere ijsschilderen. Dit zorgde ervoor dat de ijsschotsen onder druk kwamen te staan, het contact met de bodem verloren, kantelden en braken. Het landijs gleed naar beneden en dunne volgens de studie tot wel 400 meter uit. De auteurs stellen dat de ijssmelting continu verliep, niet plotseling, maar gelijkmatig over eeuwen.

De Terugkeer van het Diepzeewater

Niet alleen de Lützow-Holm-baai was getroffen. Ook aangrenzende regio’s in Oost-Antarctica verloren tegelijkertijd ijs. De terugtrekking zette zich langs de kusten voort. Daarom eisen experts dat hedendaagse klimaatmodellen deze regionale koppeling sterker in overweging moeten nemen.

Deze ontwikkeling vindt momenteel opnieuw plaats. Satellietdata tonen aan dat warm diepzeewater al onder grote ijsschotsen doordringt – vooral in het westen van de Antarctis, bij de Pine-Island- en Thwaites-gletsjer.

Vandaag de Dag Verloopt Alles Sneller Dan Vroeger

De parallellen tussen het verleden en het heden zijn volgens de onderzoekers duidelijk. Een belangrijk verschil: vandaag de dag verloopt de opwarming sneller, aangedreven door door mensen veroorzaakte broeikasgassen.

“Onze resultaten leveren belangrijke gegevens en modelanalyses om het gedrag van het Antarctische ijskap in de toekomst beter te begrijpen,” zegt professor Suganuma. Want al kleine regionale veranderingen kunnen wereldwijd voelbare gevolgen hebben.