De overschuldiging is terug – en sterker dan ooit. In Duitsland zijn er opnieuw miljoenen mensen die hun schulden niet meer kunnen betalen. Ongeveer 5,7 miljoen volwassenen worden getroffen, volgens de Schuldneratlas Duitsland 2025. De oorzaken variëren van lege spaarrekeningen tot ongecontroleerd consumentengedrag – een blik op de cijfers onthult meer dan alleen individuele gevallen.
Overshuldiging is geen marginaal probleem meer
Waar dit probleem vroeger vooral het inkomenszwakke segment van de bevolking raakte, zien we nu dat het door alle lagen van de samenleving snijdt. De kredietverschaffende instantie Creditreform spreekt van een “trendbreuk met aankondiging”. In 2024 was het al duidelijk dat de spaarreserves van veel huishoudens opraakte. Nu is het helder: voor velen is er gewoonweg niet genoeg geld meer. Vooral in de regio’s Nordrhein-Westfalen en Beieren stijgt het percentage overschulden. In bijna 70 procent van alle districten is het aantal overschulde mensen gestegen.
Er zijn echter uitschieters: steden zoals Jena en Weimar weerstaan de trend. Daar is het aantal getroffen personen de afgelopen jaren zelfs aanzienlijk gedaald. Vooral Thüringen valt positief op: in vergelijking met andere deelstaten staat het op de derde plaats – met slechts 7,4 procent. Ook Erfurt en het Weimarer Land doen het goed in de langetermijnvergelijking. Maar wat gaat hier anders? Hoewel duidelijke gegevens ontbreken, spelen stabiele structuren en lokale preventiewerkzaamheden waarschijnlijk een rol.
Nieuwe oorzaken van overschuldiging
Vroeger was werkloosheid vaak de belangrijkste oorzaak van overschuldiging. Vandaag de dag toont de statistiek aan dat ook goed verdienende mensen in de problemen komen. Wie jarenlang een bepaald levensniveau heeft opgebouwd, komt nu sneller in financiële problemen – vooral wanneer de rente stijgt, de bijkomende kosten exploderen of er onvoorziene uitgaven ontstaan. Overshuldiging raakt mensen met een vast inkomen, met een veilige baan – zelfs met een eigen huis.
De prijs van flexibiliteit: Nieuwe consumptietrends
Een snelgroeiend fenomeen is de zogenaamde lifestyle-overschuldiging. Dit raakt vooral jonge volwassenen die online kopen wat ze leuk vinden – op afbetaling of met ‘kopen nu, later betalen’-modellen. Het idee: snel genieten, later betalen. Wat voor aanbieders klinkt als een slimme verkoopstrategie, wordt voor veel gebruikers een schuldenval. Bijna de helft van de 18- tot 25-jarigen in Duitsland heeft ooit een betalingstermijn in het BNPL-model gemist. Aanmaningskosten volgen – en de schuldenlast groeit.
Het is niet altijd excessief gedrag dat jonge mensen in de problemen brengt. Vaak ontbreekt het gewoon aan overzicht. De rekening van de online winkel komt later – soms weken na de aankoop. In de tussentijd heeft men al iets nieuws besteld. De maand eindigt, de rekening is leeg – en de schulden verschijnen plotseling. Kredietkaarten, deelbetalingen, streaming-abonnementen, bezorgdiensten: voor velen stapelt het zich sneller op dan verwacht.
Ouderen in financiële problemen
Bij de 60-plussers zijn het andere redenen. Lage pensioenen, stijgende levensonderhoudskosten en vaak onverwachte uitgaven voor gezondheid of zorg maken van een maandelijkse krapte een structureel probleem. Ook hier toont de Schuldneratlas aan dat het aantal getroffen senioren stijgt.
Geen enkele leeftijdsgroep heeft meer moeite dan de 30- tot 39-jarigen. Ongeveer 1,5 miljoen mensen in deze leeftijdsgroep zijn momenteel overschuldigd. Mannen vaker dan vrouwen. En met elk jaar wordt het duidelijker: overschuldiging komt niet plotseling, maar sluipenderwijs.
Regionale patronen en nieuwe risicogebieden
Lang werd er in de schuldvraag een onderscheid gemaakt tussen Oost en West. Inmiddels verschuiven de grenzen. Creditreform ziet nu een nieuwe kloof – tussen stad en platteland. In steden met stabiele arbeidsmarkten en goede sociale infrastructuur blijven veel mensen overeind. Op het platteland ontbreekt het daarentegen vaak aan ondersteuning, advies of woonplaatsnabij hulpverleningen.
Ook is de afhankelijkheid van stijgende levensonderhoudskosten daar groter. Wie bijvoorbeeld 50 kilometer naar werk moet pendelen, voelt de brandstofprijzen heviger. Iemand die in een eengezinswoning woont, betaalt hogere stookkosten. Wie niet zomaar even naar de stad kan rijden, grijpt vaker naar online winkelen – inclusief de eerder genoemde BNPL-valletjes.
Ook bij regionale koplopers wordt dit duidelijk. Terwijl de percentages in sommige steden in Thüringen dalen, zijn ze in landelijke gebieden van Beieren en Nordrhein-Westfalen aanzienlijk gestegen. Vooral zorgwekkend: het percentage van de zogenaamde harde overschuldiging – gevallen waarbij al incasso, aanmaning of gerechtelijk bevel is gekomen – is opnieuw toegenomen. Meer dan 39.000 nieuwe gevallen in één jaar.
Parallel daalde ook de zachte overschuldiging – aanhoudende betalingsproblemen zonder juridische gevolgen – met meer dan 70.000 gevallen. Beide vormen tegelijk zien is zeldzaam. Dit gebeurde voor het laatst alleen in de jaren 2007, 2010 en 2012 – in tijden van grote economische onzekerheid.
Vooruitzichten: Weinig hoop op verbetering
Wie nu hoopt op een snelle herstel, zal teleurgesteld worden. De vooruitzichten voor 2026 zijn volgens Creditreform allesbehalve rooskleurig. De hoge inflatie, stijgende rente en een verzwakkende arbeidsmarkt – dat alles laat weinig ruimte voor verbetering. Het aantal werklozen stijgt en daarmee ook het risico op nieuwe gevallen van overschuldiging.
Wat veel mensen onderschatten: de mentale druk die gepaard gaat met financiële zorgen. Wie zijn rekeningen niet meer kan betalen, trekt zich vaak terug. Men schaamt zich, vermijdt de brievenbus, negeert telefoontjes. Tot het te laat is. Vooral jonge mensen zijn hier kwetsbaar – velen praten niet over geld, nog minder over schulden.
Toch is dat juist wat nodig is. Vroegtijdig advies, transparantie in de omgang met betalingsverplichtingen, eenvoudige hulpmiddelen voor huishoudbeheer – al deze zaken kunnen helpen. Maar het moet ook doorkomen. Scholen, werkgevers en sociale instellingen – zij allemaal kunnen deel van de oplossing zijn.
De conclusie uit de Schuldneratlas Duitsland 2025 is duidelijk: overshuldiging is geen uitschieter meer, maar een structureel probleem met vele gezichten. Wie vandaag niet getroffen is, kan het morgen zijn. De vraag is niet langer: wie heeft schulden? Maar: wie slaagt erin om er geen te maken?
