Duizenden jaren geleden geloofde men dat de aarde plat was. Tegenwoordig kunnen we echter met behulp van foto’s van de ruimte bevestigen dat de aarde de vorm van een bol heeft. Maar zo’n 1.500 jaar geleden weerlegde de grote denker Aristoteles deze antieke opvatting en stelde hij dat de aarde rond is. Hoe ontdekte hij de vorm van de aarde vanuit zijn positie op de aarde?
De aardoppervlakte heeft hoogte- en diepteverschillen, maar in waterlichamen zoals meren en vijvers is het wateroppervlak vlak. Er werd aangenomen dat de aarde fundamenteel plat was, met bergen en dalen die hiervan het resultaat zijn.
In landen zoals Griekenland geloofde men dat de zon aan de oostkant van de platte aarde opkwam, vervolgens omhoog reisde en weer aan de westkant onderging. Men dacht ook dat de lucht, boven de schijfvormige aarde, zoals een deksel op een pan was.
Volgens Indiase mythologie bevindt zich in het midden van deze ronde platte aarde een enorme berg, Meru. De zon draait rondom deze berg. Als de zon zich aan de ene kant van de berg bevindt, is het daar dag, terwijl het aan de andere kant nacht is vanwege de schaduw.
Er is een bijzondere ster aan de nachtelijke hemel, de Noordster. Of je nu in Kanyakumari, het zuidelijkste puntje van India, bent of in het noordelijke Kasjmir, deze ster is altijd zichtbaar naar het noorden. Andere sterren komen op in het oosten, stijgen hoog de lucht in en verdwijnen weer in het westen. Maar deze ster blijft, als de as van een wiel, op dezelfde plaats in de lucht.
Bij het observeren van deze ster kwamen enkele interessante ontdekkingen naar voren. Vanaf het zuidelijkste puntje in Kanyakumari verschijnt deze ster ongeveer 8 graden boven de horizon in het noorden. Maar als je deze ster vanuit Ujjain, dat verder noordelijk ligt, bekijkt, zie je hem zo’n 23,18 graden boven de horizon.
Verrassend genoeg, als je naar Anuradhapura in Sri Lanka, recht ten oosten van Kanyakumari, reist, verandert de positie niets; de ster verschijnt nog steeds op zo’n 8 graden hoogte. Evenzo, als je naar de eilandengroep Lakshadweep, recht ten westen van Kanyakumari, gaat, blijft de ster op dezelfde hoogte van 8 graden zichtbaar.
Als de aarde plat was, zouden deze observaties onmogelijk zijn. Pas als de aarde bolvormig is, wordt dit mogelijk. Op basis van deze observaties concludeerde Aristoteles dat de aarde een bol is. Bovendien ontdekte hij dat na het reizen van 9,17 ‘yog’ naar het noorden, de hoek van de Noordster met 1 graad toenam.
De ‘yog’ was een meeteenheid die in het oude India werd gebruikt, vergelijkbaar met een mijl of kilometer. Aristoteles concludeerde dat het gemiddelde menselijke hoogte ongeveer 8.000 keer een ‘yog’ bedraagt. In Griekenland identificeerde Aristoteles de vorm van de aarde op een andere manier.
Wanneer schepen zich op grote afstand van de kust bevinden, kunnen we zien dat hun vormen geleidelijk verdwijnen, te beginnen bij de basis en dan de rest van het schip als het verder weggaat. Uiteindelijk verdwijnt het gehele schip helemaal uit zicht wanneer het de horizon bereikt.
Als de aarde plat was, zou de vorm van een schip dat verder van de kust vaart, er nog steeds heel zichtbaar zijn. Maar alleen als de aarde bolvormig is, begint het schip te verdwijnen vanaf de basis, vervolgens geleidelijk de romp en uiteindelijk de top, zodat uiteindelijk het volledig schip uit het zicht verdwijnt. Deze observatie leidde Aristoteles tot de conclusie dat de aarde rond is.
