Een mysterie dat meer dan tien jaar voortduurde is eindelijk opgelost door de wetenschap: de botresten van een voet die 16 jaar geleden in Ethiopië zijn gevonden, behoren tot een andere soort dan de beroemde Lucy. Dit suggereert dat de stamboom van de mensheid complexer is dan voorheen gedacht.
Het Mysterie van de Burtele Voet
Het verhaal begon in de Woranso-Mille site, gelegen in de Afar-regio van Ethiopië, waar een team van paleoantropologen geleid door Yohannes Haile-Selassie acht gefossiliseerde botten van een humanoïde voet ontdekte. Deze ontdekking wekte de vraag op die de wetenschappelijke gemeenschap in spanning hield: tot welke soort behoorde deze voet?
Na 16 jaar van wachten kwam het antwoord, dat de academische wereld verraste en fascineerde. Op het eerste gezicht leek de structuur van de “Burtele voet” “menselijk”, maar vertoonde duidelijke bijzonderheden. De grote teen, die op een tegenstelbare manier was, leek meer op die van boombewonende apen dan op die van tweevoetige hominiden zoals Lucy, wat het de eigenaar mogelijk maakte om zich aan boomtakken vast te houden.
“Het is ongebruikelijk in ons vak om een soort te benoemen op basis van postcraniaal materiaal; we verwachtten iets boven de nek te vinden dat duidelijk aan de voet was gekoppeld,” legde Haile-Selassie uit.
Jarenlang maakte de afwezigheid van een schedel, kaak of tanden het moeilijk om het fossiel precies te identificeren. Echter, nieuwe vondsten hebben het beeld verduidelijkt: gefossiliseerde tanden en stukjes kaak, gedateerd tussen de 3,5 en 3,3 miljoen jaar geleden, hebben bevestigd dat zowel de voet als de tanden tot dezelfde soort behoren: A. deyiremeda.
Twee Hominiden, Eén Ecosysteem: Co-existentie van Lucy en Deyiremeda
De werkelijke impact van deze ontdekking ligt in het feit dat Lucy (Australopithecus afarensis) en A. deyiremeda in hetzelfde gebied en in dezelfde tijd leefden. “De gedachte dat er specimen zoals de Burtele voet zijn gevonden, wijst erop dat er veel manieren waren om rechtop te lopen; dit zou nog lang niet één enkele manier zijn,” benadrukte Haile-Selassie.
Deze co-existentie suggereert een evolutief verhaal dat complexer en diverser is, waar verschillende hominide soorten met elkaar interageerden en mogelijk concurreerden in de Afrikaanse savannes.
De anatomische en ecologische verschillen tussen de twee soorten verklaren hoe ze samen hetzelfde habitat konden delen zonder direct om dezelfde middelen te concurreren. Lucy en haar soortgenoten verkenden voornamelijk vlaktes, met een gemengde voeding van vruchten, bladeren, tropisch gras en riet. Daarentegen bewoonde A. deyiremeda meer bosachtige gebieden en verkreeg het grootste deel van zijn voedsel uit bomen en struiken.
Een van de meest verbazingwekkende kenmerken van de Burtele voet is de combinatie van primitieve en moderne kenmerken. De tegenstelbare grote teen duidt erop dat A. deyiremeda een nauwe band met leven in bomen had, terwijl de andere tenen en de algemene structuur van de voet aangeven dat het rechtop kon lopen. De zwaartekracht om te lopen kwam vooral van zijn tweede teen, wat een andere bipedalenmechanisme impliceert dan dat van Lucy.
Deze verscheidenheid aan manieren van voortbewegen laat zien dat de vroege menselijke bipedalisatie zich op verschillende manieren manifesteerde. De ontdekking daagt de opvatting van een lijnaire evolutie uit en biedt nieuwe aanwijzingen over het leven van de eerste hominiden.
Een Nieuwe Soort en Een Open Debat
De bevestiging dat de Burtele voet behoort tot Australopithecus deyiremeda vertegenwoordigt een van de meest significante vooruitgangen in de recente paleoantropologie. Met 13 aanvullende fragmenten van kaak en tanden, allemaal gedateerd in dezelfde geologische laag, beweren onderzoekers dat de relatie tussen de overblijfselen onbetwistbaar is.
Toch opent de identificatie van deyiremeda nieuwe vragen in het wetenschappelijke debat. Sommige experts beschouwen de verbinding tussen de voet en de tanden nog steeds als toevallig en stellen voor dat deyiremeda mogelijk een tussenliggende schakel kan zijn tussen Australopithecus anamensis en A. afarensis. “De tandkenmerken die aan ‘deyiremeda’ zijn toegeschreven, vertonen overeenkomsten met zowel ‘A. anamensis’ als met ‘A. afarensis,’” verklaarde Leslea Hlusko, van het Nationaal Centrum voor Onderzoek naar Menselijke Evolutie in Burgos.
Is deyiremeda dan een onafhankelijke soort of een variant binnen het geslacht Australopithecus? Voorlopig is de consensus dat menselijke evolutie niet als een eenvoudige lijn kan worden voorgesteld, maar meer lijkt op een vertakt netwerk met meerdere paden en soorten die samenleven en zich aanpassen aan verschillende ecologische niches.
Tegen de achtergrond van het debat ontstaat er één zekerheid: “Het beeld van menselijke evolutie is verre van compleet. Het debat blijft open,” bevestigden de auteurs van dit onderzoek in de publicatie van het tijdschrift Nature. Deze ontdekking wekt niet alleen de interesse voor onze oorsprong opnieuw, maar onthult ook dat er nog essentiële stukken van de evolutionaire puzzel ontdekt moeten worden.
