In de wateren van Bulgarije zwemt een luxueuze vissoort die al meer dan 200 miljoen jaar bestaat – de steur, die bijna onveranderd is gebleven. Deze soort wordt vaak aangeduid als ‘levende fossielen’. Steuren hebben het tijdperk van de dinosauriërs overleefd, evenals meerdere ijstijdperiodes, wat de dringende vraag oproept: als ze dat allemaal konden overleven, zullen ze dan ook kunnen overleven met de mensheid in de buurt?
Dit brengt ons bij een opmerkelijke paradox. Hoe kan het dat eenzelfde land enerzijds de wereldleider is in de productie van een van de meest luxe producten ter wereld, terwijl het tegelijkertijd huisvesting biedt aan een met uitsterven bedreigde soort waarvan dat product afkomstig is? Tussen 2016 en 2020 voerden experts van het Wereld Natuur Fonds (WWF) een marktonderzoek uit in Bulgarije, Roemenië, Servië en Oekraïne, waarbij ze 145 monsters van vlees en kaviaar verzamelden uit de detailhandel, restaurants en winkels. De resultaten waren schokkend: vier van de 32 monster uit Bulgaarse restaurants en winkels bleken van wilde steuren te zijn, waarvan de vangst al jaren volledig verboden is.
Deze bevindingen illustreren de paradox van de steuren in Bulgarije. Terwijl het land trots is op de productie van kaviaar uit aquacultuur met exporten van meer dan 20 ton per jaar en prijzen boven de 1700 euro per kilo, staan de wilde populaties aan de rand van uitsterven. WWF classificeert ze momenteel als de meest bedreigde groep ter wereld, waarbij twee van de zes historisch in de Donau voorkomende soorten nu als lokaal uitgestorven worden beschouwd.
De natuur blijft niet alleen in gevaar door illegale visserij, maar ook door de recente plannen van de Nationale Elektriciteitsmaatschappij van Bulgarije om een hydro-elektrische opwekking te realiseren tussen Nikopol en het Roemeense Turnu Măgurele. Dit project, met een geschatte kostprijs van ongeveer 2 miljard euro, is al goedgekeurd door de Europese Commissie, ondanks de waarschuwingen van milieubeschermers over de schadelijke gevolgen voor de ecosystemen.
Verscheidene internationale organisaties, waaronder WWF, hebben hun bezorgdheid geuit over dit project, dat in het verleden al was afgewezen vanwege de schadelijke effecten. Het blijft een bizarre situatie: terwijl de EU miljarden euro’s investeert in de bescherming van steuren, gaat ze ook akkoord met projecten die deze vissen de genadeslag kunnen toebrengen.
Bovendien staat de illegale visserij hoog op de agenda, met literatuur die aantoont dat er een enorme kloof is tussen het aantal in beslag genomen illegale visserijmateriaal en de geregistreerde vangsten. Tussen 2016 en 2023 werden in Bulgarije 988 kormelak (vissersnetten) in beslag genomen, terwijl er maar drie gevallen van illegaal gevangen steuren zijn gerapporteerd.
Corruptie speelt een prominente rol in de problematiek rondom de bescherming van steuren. In recente schandalen zijn ambtenaren in Oekraïne betrapt op het aannemen van steekpenningen in ruil voor toegang tot illegale visserij. In Bulgarije heeft de Europese Procureur een groot onderzoek geopend naar corruptie en afpersing binnen de relevante ministeries.
Bovendien zijn er zorgen over de kwaliteit en traceerbaarheid van de Bulgaarse kaviaar. Onderzoeken tonen aan dat veel legale kaviaarprodukten afkomstig zijn van illegaal gevangen steuren, wat resulteert in een schending van de overgangen in de internationale handel.
Terwijl alles een schaduw werpt over de toekomst van de steuren, is er ook een sprankje hoop. De Bulgaarse tak van WWF heeft meer dan 90.000 jonge steuren in de Donau vrijgelaten om de populatie een kans te geven. Daarnaast zijn er internationale projecten, zoals LIFE-Boat4Sturgeon, die gericht zijn op de bescherming en hervestiging van steuren in de Donau.
Het blijft echter de vraag of deze inspanningen voldoende zullen zijn om de steuren in Bulgarije en de rest van Europa te redden van uitgestorvenheid. De toekomst van deze opmerkelijke ‘dinosaurussen’ hangt in de balans, en de strijd om hun voortbestaan gaat door.
