Van de Arctische gebieden tot aan de Zuidpool, van Svalbard (Noorwegen) tot aan Vuurland (Argentinië), en van de Galapagos (Ecuador) tot de Seychellen en de Spaanse eilanden zoals de Balearen en de Canarische Eilanden. Ondanks dat deze archipels zich op verschillende plekken op onze planeet bevinden, maken ze allemaal deel uit van een krachtige internationale onderzoeksinspanningen die de effecten van menselijke activiteiten op de kwetsbare insulaire ecosystemen bestuderen.
Montaña Clara en La Graciosa, twee eilanden van het Chinijo-Archipel, zijn onderdeel van deze open-lucht laboratoria, geleid door de bekende ecoloog Anna Traveset en haar team. Traveset, die een doctoraat in Biologie heeft aan de Universiteit van Pennsylvania, leidt het Laboratorium voor Terrestrische Ecologie van de Spaanse Nationale Raad voor Wetenschappelijk Onderzoek (CSIC) en staat aan het hoofd van dit project over de archipels van de wereld, gefinancierd door de Europese Onderzoeksraad.
Ter gelegenheid van haar bezoek aan het eiland voor de deelname aan de bekende Pateadas, georganiseerd door het Filmfestival van Lanzarote, sprak Traveset een dag voor haar reis naar het eiland met de lokale media.
Het project omvat twaalf eilanden, met twee eilanden in elk van de zes genoemde archipels. Van de gekozen eilanden in elk archipel is er één bewoond (La Graciosa) en één onbewoond (Montaña Clara), met als doel te onderzoeken hoe menselijke aanwezigheid het insulaire ecosysteem beïnvloedt.
Het onderzoek probeert helderheid te scheppen over de vraag of de binnenkomst van een invasieve soort, zoals een knaagdier, een roofdier of een plant, kan leiden tot de ondergang van een insular ecosysteem. “We bouwen de voedselnetwerken van de twee archipels en simuleren, via theoretische modellen, de binnenkomst van een invasieve soort op het onbewoonde eiland, in dit geval Montaña Clara”, legt Traveset uit.
Volgens haar is de schade die door invasieve soorten aan oceaan eilanden wordt toegebracht, zowel van dieren als van planten, zelfs erger dan de gevolgen van klimaatverandering. Bijvoorbeeld, op Montaña Clara, een van de kleinste eilanden van de Canarische Eilanden, was er eerder een invasieve exotische soort die geintroduceerd was: konijnen (Oryctolagus cuniculus) tijdens de verovering, die gelukkig begin dit eeuw kon worden uitgeroeid.
Tijdens wetenschappelijke campagnes in het Chinijo-Archipel blijven deze kleine eilanden verborgen schatten onthullen. Tijdens een onderzoeksdag op Montaña Clara ontdekte het team onder leiding van Anna Traveset een endemische keversoort die nog nooit eerder bestudeerd was: de Thorictus iriae, die zich onderscheidt van andere soorten in de orientalis-groep door de lange haren die uit zijn lichaam steken.
De introductie van invasieve soorten door mensen, zoals katten, ratten, geiten en konijnen, veroorzaakt “grote schade” aan de lokale soorten. Dit geldt ook voor invasieve plantensoorten, waarbij de meest resistente soorten zich kunnen vestigen in de Canarische gebieden. “Eilanden over de hele wereld, en de Canarische Eilanden zijn daarop geen uitzondering, hebben meer biodiversiteit verloren dan de continenten”, benadrukt ze. In totaal zijn “bijna 80% van de gedocumenteerde uitstervingen” van eilanden.
In haar onderzoek gaat Traveset dieper in op de impact van menselijke druk op natuurgebieden en op de biodiversiteit die daarin leeft. Deze druk wordt uitgeoefend op verschillende manieren, zoals door de impact van sportevenementen en toeristische excursies op natuurgebieden en de bouw van wegen of gebouwen, onder andere. Bovendien gaat dit vaak gepaard met fragmentatie en degradatie van terrestrische en mariene habitats en de productie van geluid die het leven van fauna kan verstoren.
Ze benadrukt ook de pressie op insulaire kusten door toenemende lozingen in de zee en de bezetting van maritiem-territoriaal openbaar domein. Ze stelt dat de binnenkomst van exotische flora vaak via kwekerijen plaatsvindt.
In de Canarische Eilanden is er een extra risico vanwege de kwetsbaarheid van ecologische systemen: de economische afhankelijkheid van toerisme. “De milieu-impact kan zich vermengen met sociaaleconomische risico’s”, legt deze ecologe uit over de relatie tussen het toeristische model en de natuurlijke ruimtes van het eiland.
De expert in de ecologische relatie tussen fauna en flora wijst erop dat de hele planeet kwetsbaar is voor de risico’s van klimaatverandering, maar dat eilanden, vooral oceaan eilanden, “nog kwetsbaarder” zijn omdat ze “een ecosysteem hebben dat gevoeliger is voor verstoringen”.
Deze kwetsbaarheid komt voort uit het feit dat eilanden simpelere systemen zijn met een lagere diversiteit vergeleken met continentale systemen. “Inheemse soorten hebben vaak niet de mogelijkheid om zichzelf te verdedigen tegen grote continentale roofdieren”, vervolgt Traveset.
Dit is de reden dat “ze geen verdedigingsmechanismen hebben tegen deze roofdieren” omdat “ze oorspronkelijk niet werden blootgesteld aan deze roofdieren”, zoals ratten, katten of slangen, die inheemse reptielen aanvallen.
Hoewel het huidige klimaat scenario de inkomende invasieve soorten naar het archipel bevordert, en de ecologische kwetsbaarheid van de eilanden het moeilijk maakt om zich tegen hun komst te verzetten, biedt wetenschappelijk onderzoek een kans om de bescherming van de biodiversiteit in het Chinijo-Archipel te versterken.
