De mogelijke transformatie van de Middellandse Zee tot een afgesloten zee krijgt opnieuw aandacht door een nieuw onderzoek naar de dynamiek van tectonische platen. Deze geologische voorspelling wijst op de toekomstige verdwijning van de Straat van Gibraltar en de vorming van een landverbinding tussen de twee continenten: Europa en Afrika.
Een studie gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Geology heeft de wetenschappelijke discussie nieuw leven ingeblazen door te suggereren dat de subductiezone onder de Straat van Gibraltar wellicht niet zo inactief is als velen dachten. De gepresenteerde modellen tonen aan dat dit systeem zou kunnen uitbreiden richting de Atlantische Oceaan, waardoor de configuratie van de oceanen en de geologische balans van de regio diepgaand zou veranderen.
Een oceaan met een cyclus
Hoewel het lijkt alsof de Atlantische Oceaan onveranderlijk is, doorloopt ook deze zee dezelfde cyclus van vorming en afsluiting die andere oude zeeën heeft gekenmerkt. De tectonische platen zijn in voortdurende beweging en scheppen en vernietigen oceanen over miljoenen jaren. Dit is ook gebeurd met de verdwenen Tethys en zou ook met de Atlantische Oceaan kunnen gebeuren, in een proces dat bekend staat als de Wilsoncyclus.
Volgens onderzoekers van de Universiteit van Lissabon en Johannes Gutenberg is het mechanisme dat deze cyclus beheerst al in gang gezet. Het onderzoek concludeert dat de huidige subductie in het westelijke Middellandse Zeegebied de neiging heeft om naar het westen te migreren, de Atlantische Oceaan binnen te dringen en zo een nieuw hoofdstuk aan dit geologische proces te beginnen.
Wat zou er kunnen gebeuren met de Straat van Gibraltar?
Als de subductie daadwerkelijk naar de Atlantische Oceaan verlegt, zou de nauwe doorgang tussen het Iberisch Schiereiland en Noord-Afrika kunnen verdwijnen. Wetenschappers verklaren dat, met de voortdurende convergentie tussen de Afrikaanse en Euro-Aziatische platen, de oceanische lithosfeer uiteindelijk onder de naburige plaat zal duiken, wat leidt tot een verhoging van het terrein en een geleidelijke afsluiting van de maritieme doorgang.
Dit scenario zou de terugkeer van een landverbinding tussen de twee continenten betekenen, een fenomeen dat ongeveer 5,9 miljoen jaar geleden plaatsvond tijdens de messinische zoutcrisis. Destijds droogde de Middellandse Zee bijna volledig op, waardoor een natuurlijke brug ontstond die de beweging van soorten tussen Europa en Afrika gedurende honderden duizenden jaren mogelijk maakte.
Een langzame verandering, maar de klok tikt
Onderzoekers benadrukken dat dit proces niet onmiddellijk zal plaatsvinden. De meest gangbare schatting wijst op een begin over ongeveer 20 miljoen jaar, een tijdsbestek dat, hoewel het enorm lijkt, relatief kort is op geologische schaal. Na deze initiële fase zou de voortgang van de subductie kunnen versnellen, waardoor de Atlantische Oceaan in een situatie komt die vergelijkbaar is met de ‘ring van vuur’ van de Stille Oceaan, bekend om zijn hoge seismische en vulkanische activiteit.
In de jaren hebben veel specialisten gedacht dat de regio rond Gibraltar praktisch in rust was, omdat de beweging aanzienlijk was vertraagd. Echter, het nieuwe driedimensionale model dat in de studie is gebruikt, ondersteund door recente gegevens en grotere rekencapaciteit, suggereert dat deze vertraging slechts een pauze is voor een nieuwe periode van activiteit.
De aarde in constante heruitvinding
De mogelijkheid dat de Atlantische Oceaan zijn eigen ‘ring van vuur’ ontwikkelt, toont aan hoe interne transformaties van de planeet significante effecten op het oppervlak kunnen hebben. Gebieden die momenteel rustig zijn, kunnen actiever worden, met seismische en vulkanische impact die moeilijk te voorspellen zijn op grote afstand. Een echte ’tektonische storm’, zoals het gespecialiseerde meteorologische portal Meteored het noemt.
Toch herinneren de auteurs eraan dat deze voorspellingen zijn gebaseerd op modellen die, hoewel streng, afhankelijk zijn van complexe variabelen. Het gedrag van de platen kan veranderen en wijzigingen in tijdschema’s of de uitkomst van het proces met zich meebrengen.
Relevantie van het onderwerp voor vandaag
Denken aan de verdwijning van Gibraltar en een toekomstige verbinding tussen continenten kan ver weg lijken van ons dagelijks leven. Echter, het begrijpen van deze projecties helpt ons te beseffen dat we op een dynamische planeet leven, waar niets echt permanent is. De kaarten die we kennen vertegenwoordigen slechts korte momenten in de lange geschiedenis van de aarde.
Door de tijd heen zijn zeeën opgedroogd, bergen zijn opgericht en continenten zijn gefragmenteerd, wat de wereld heeft gevormd zoals we die vandaag de dag kennen. Dit onderzoek is niet bedoeld om alarm te slaan, maar eerder om het idee te versterken dat de aarde voortdurend in transformatie is, zelfs wanneer deze veranderingen zich op een tempo ontwikkelen dat elke menselijke schaal overstijgt.
