Tien jaar geleden plaatsten de wereldleiders een historische inzet. De Parijse overeenkomst van 2015 had tot doel de mensheid op een pad te zetten om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Een decade later, met de recente klimaatconferentie in Belém, Brazilië, zonder beslissende maatregelen, kunnen we met zekerheid zeggen dat de mensheid deze inzet heeft verloren.
De opwarming gaat de 1,5°C overschrijden. Binnen enkele jaren gaan we richting “overshoot”. De wereld zal turbulenter en gevaarlijker worden. Wat volgt na deze mislukking?
Onze poging om deze vraag te beantwoorden heeft een internationale netwerk van wetenschappers, de Earth League, bijeengebracht voor een vergadering in Hamburg eerder dit jaar. Na maanden van intensieve besprekingen zijn de bevindingen deze week gepubliceerd, met de conclusie dat de mensheid “buiten de grenzen leeft”.
Als we 1,5°C overschrijden, groeien niet alleen extreme klimaatveranderingen, zoals droogtes, overstromingen, branden en hittegolven in aantal en ernst, met gevolgen voor miljarden mensen, maar komen we ook dichter bij kantelpunten voor grote systemen die de Aarde reguleren, zoals het Amazone-regenwoud en de Groenlandse en West-Antarctische ijskappen. Tropische koraalriffen, de bron van levensonderhoud voor meer dan 200 miljoen mensen, zullen waarschijnlijk niet kunnen omgaan met deze overshoot.
Dit vertaalt zich in existentiële risico’s voor miljarden mensen. Niet ver in de toekomst, maar binnen enkele jaren voor extreme gebeurtenissen, en binnen decennia voor kantelpunten.
Hoe wereldwijde opwarming en sociale instabiliteit samen toenemen: De gemiste kansen tussen 1997 en 2015 zijn de mislukkingen van het Kyoto-protocol om de mondiale emissiecurve te buigen. Daarna volgde een gemiste decade sinds de Parijse overeenkomst.
De schoonheid van Parijs – het verkrijgen van collectieve toezeggingen van alle landen om de emissies te verlagen – is ondermijnd door de vrijwillige mechanismen om dit te bereiken. Terwijl de verplichting om ruim onder de 2°C te blijven wettelijk bindend is, zijn de acties binnen nationale plannen dat niet.
We bevinden ons nu op een kritieke kruising. We zijn op of zeer dicht bij door mensen veroorzaakte milieuverandering die fundamenteel de levensondersteunende systemen op Aarde zou ontwrichten. Deze ontwikkelingen kunnen feedbackloops in gang zetten, zoals de versnelde afname van regenwouden die miljarden tonnen kooldioxide zouden vrijgeven, wat de temperaturen verder zou verhogen.
Uiteindelijk zou dit de planeet kunnen afdrijven langs het pad naar een “hothouse Earth”, een scenario waarbij, zelfs als de emissies worden verminderd, zelfversterkende feedbackloops de wereldwijde temperatuurstijgingen zouden aandrijven tot 5°C of zelfs hoger. De laatste keer dat het klimaat met een dergelijke hoeveelheid verwarmde, was tientallen miljoenen jaren geleden.
Ver voordat dit nachtmerrie-scenario zich voordoet, zijn significante gevolgen nu onvermijdelijk. Steeds destructievere stormen zullen meer verlies en schade veroorzaken, meer verlies van levens. Pogingen om de koolstofdioxide-uitstoot te versnellen – of zelfs te behouden – kunnen ondermijnd worden door sociale en politieke destabilisatie veroorzaakt door klimaatverandering.
Als de gevolgen van klimaatverandering onze pogingen om de oorzaken aan te pakken gaan verstoren, riskeren stappen richting een duurzamere wereld vertraging of zelfs volledig uit te blijven.
Maar de schaal van het lijden ligt nog steeds volledig in onze handen. We hebben nog steeds de mogelijkheid om de overshoot te minimaliseren. De beste wetenschap kan vandaag de dag bieden, is een toekomst waarin de piek temperatuur 1,7°C bereikt voordat we binnen 1,5°C terugkeren over 75 jaar.
Dit vereist onmiddellijke actie op wereldschaal, op meerdere fronten:
- Eerst moeten we de afbouw van fossiele brandstoffen versnellen om minstens 5% jaarlijkse wereldwijde emissiereducties vanaf nu te bereiken. Dit vereist dat landen hun plannen voor decarbonisatie met minstens een factor tien verhogen.
- Ten tweede moeten we het wereldvoedsysteem binnen het volgende decennium transformeren zodat het jaarlijks 3 miljard ton kooldioxide kan absorberen.
- Ten derde hebben we nieuwe manieren nodig om jaarlijks nog eens 5 miljard ton kooldioxide uit de atmosfeer te verwijderen en veilig in de grond op te slaan. Dit moet gedaan worden op veilige en sociaal rechtvaardige manieren, of het nu gaat om het herstellen van ecosystemen zoals bossen en wetlands, of met nieuwe technieken die dit direct doen.
- Tot slot moeten we er alles aan doen om de “gezondheid” en veerkracht in de natuur op land en in de oceaan te waarborgen, om de capaciteit van de Aarde om koolstof op te slaan te beschermen. Al dit moet gelijktijdig gebeuren om een kans te hebben om de overshoot te beperken en terug te keren naar of onder de 1,5°C wereldwijde opwarming.
De wetenschap hier is kristalhelder. Onze enige kans om terug te keren naar een stabiel en veilig klimaat is om de afbouw van fossiele brandstoffen te versnellen, koolstof te verwijderen en te investeren in de natuur (op land en in de oceaan), en dat zonder onderlinge concessies te doen.
