De smelting van de polaire ijskappen beperkt zich niet tot het doen stijgen van de oceanen; het verandert ook de stromingen, beïnvloedt de temperaturen op afstand en ontwricht het wereldklimaat. Antarctica alleen al bevat genoeg bevroren water om de gemiddelde zeespiegel met ongeveer 58 meter te verhogen.
Om deze effecten beter te begrijpen, heeft een team van onderzoekers geavanceerde computermodellen van ijskappen, wereldwijd klimaat en vaste aarde gecombineerd om de complexe interacties tussen oceaan, atmosfeer en ijs te observeren. Hun studie laat zien dat de toekomst van Antarctica rechtstreeks afhankelijk is van de uitstoot van broeikasgassen.
Als de wereld het doel van de Overeenkomst van Parijs respecteert (+1,5 °C), zou een groot deel van de ijskap kunnen overleven. Maar bij hoge emissies zou de smelting kunnen versnellen, wat niet alleen de al onstabiele westelijke Antarctica bedreigt, maar ook het oostelijke gedeelte, dat tot nu toe als robuuster werd beschouwd.
Waarom stijgt de zee niet overal evenveel?
In tegenstelling tot een badkuip die zich gelijkmatig vult, is de stijging van het waterniveau zeer variabel, afhankelijk van de regio’s. Meerdere mechanismen verklaren dit:
- Graviteit: De ijskappen trekken water naar zich toe. Wanneer ze smelten, neemt deze aantrekkingskracht af, wat kan leiden tot een daling van de zeespiegel in de nabijheid, maar een verhoogde stijging verder weg.
- Verandering in de rotatie van de aarde: Het verlies van ijsmassa verplaatst de rotatieas lichtjes, waardoor het water globaal wordt herverdeeld.
- Terugveren van de vaste aarde: Naarmate het gewicht van het ijs afneemt, verheft de aardmantel zich. Dit terugveren kan sommige delen van het ijs isoleren van warm water en de smelting vertragen, vooral in westelijk Antarctica.
- Paradoxaal effect: De smelting injecteert koud water in de Zuidelijke oceanen, wat tijdelijk de wereldwijde opwarming kan vertragen door warmte in de diepere oceanen vast te houden.
Dit afgenomen opwarmingseffect compenseert echter de zeespiegelstijging niet: de zee zal blijven stijgen, zelfs als de smelting vertraagt.
Kaart van de meest bedreigde gebieden
Wetenschappers hebben verschillende klimatologische scenario’s gesimuleerd:
Gemiddeld scenario (gedeeltelijke vermindering van de emissies):
- plus 0,1 meter stijging gerelateerd aan Antarctica tegen 2100;
- meer dan 1 meter tegen 2200;
- inclusief Groenland en thermale uitzetting van oceanen: 0,32 tot 0,63 meter tegen 2100;
- de grootste stijging vindt plaats in de Indische, Pacifische en West-Atlantische bekkens, tot 1,5 meter alleen al door Antarctica tegen 2200;
- de getroffen gebieden zijn Jamaica, de Marshalleilanden en andere eilandnaties in de Stille Oceaan.
Hoog-emissiescenario:
- plus 0,3 meter tegen 2100;
- meer dan 3 meter tegen 2200, enkel door Antarctica;
- sommige gebieden in de equatoriale Noord-Pacifische regio (Micronesië, Palau) en het Atlantische bekken zouden tot 4,3 meter stijging kunnen ervaren tegen 2200, uitsluitend door de smelting van Antarctica.
Dit scenario wordt als onwaarschijnlijk beschouwd volgens de huidige trends, maar het onderstreept de gevolgen van passief klimaatbeleid. Om deze projecties te visualiseren, hebben de onderzoekers de ontwikkeling van de dikte van de Antarctische ijskap gesimuleerd, evenals de bijdrage aan de stijging van de zeespiegel volgens verschillende emissiescenario’s (RCP4.5 en RCP8.5) en op twee tijdshorizonten: 2100 en 2200.
Een kwestie van klima justice
Eilandstaten, die onder de minst verantwoordelijken voor de klimaatverandering behoren, staan reeds vooraan: kusterosie, gedwongen bevolkingsverplaatsingen en bedreigingen voor ecosystemen. Velen spelen echter een leidende rol in internationale onderhandelingen.
Het beschermen van deze gebieden zal veel snellere mondiale emissieverminderingen vereisen dan momenteel beloofd.
