In april 2025 hebben Afrikaanse landen de Afrikaanse Verklaring over Kunstmatige Intelligentie (AI) aangenomen, met als doel de soevereiniteit van het continent te versterken op dit strategisch terrein en de afhankelijkheid van buitenlandse machten te verminderen. Deze strategie wordt ondersteund door vooraanstaande landen zoals Rwanda, Marokko en Kenia.
De Rwandese hoofdstad Kigali was op 3 en 4 april 2025 gastheer van de eerste Wereldtop over Kunstmatige Intelligentie in Afrika. Dit evenement, georganiseerd door het Centrum voor de Vierde Industriële Revolutie (C4IR) en het Rwandese ministerie van Technologie, Communicatie en Innovatie, in samenwerking met het Wereld Economisch Forum, trok meer dan 3.000 deelnemers uit 97 landen. Onderzoekers, beleidsmakers, bedrijfsleiders en investeerders kwamen samen om de toekomst van kunstmatige intelligentie op het continent te bespreken.
De top markeerde een symbolisch keerpunt. Voor het eerst staat de vraag naar AI centraal in een gezamenlijke agenda van Afrika, wat de geboorte van de Afrikaanse Verklaring over Kunstmatige Intelligentie heeft opgeleverd. Deze verklaring definieert een basis van principes en verbintenissen rondom drie belangrijke assen: innovatie en concurrentievermogen stimuleren via AI; het bouwen van een ethische en inclusieve kunstmatige intelligentie, geworteld in Afrikaanse waarden zoals eenheid, patriottisme, sociale cohesie en veerkracht; en zorgen voor een verantwoordelijke governance die de verzameling, beveiliging en soevereiniteit van data waarborgt.
Deze tekst, ondertekend door ongeveer vijftig staten, waaronder Algerije, Nigeria, Kenia, Marokko en Zuid-Afrika, beoogt een herverdeling van de mondiale machtsverhoudingen op technologisch gebied. Het doel is om niet langer uitsluitend afhankelijk te zijn van modellen en infrastructuren uit Europa, Azië of de Verenigde Staten, maar een specifiek Afrikaanse benadering te ontwikkelen die gevoelig is voor lokale realiteiten zoals landbouw, gezondheid, klimaat, beveiliging en financiële inclusie. Deze ambitie steunt op drie pijlers: opleiding, governance en investering.
De verklaring voorziet in de oprichting van een Afrikaans wetenschappelijk panel over AI, bestaande uit experts uit het continent en de diaspora, dat regeringen zal adviseren over risico’s, toepassingen en sociaaleconomische kansen. Daarnaast wordt er een continentaal kader voor datagovernance voorgesteld, in lijn met de normen van de Afrikaanse Unie, en de oprichting van een Afrikaans AI-fonds van 60 miljard dollar, dat zal dienen voor de financiering van rekeninfrastructuren, onderzoeksprogramma’s en startups op het continent. Tot slot moedigt de verklaring de oprichting van regionale incubatiehubs aan, ondersteund door de Afrikaanse Continentale Vrijhandelszone (AfCFTA), om samenwerking tussen staten te stimuleren en investeringen aan te trekken.
Naast de inhoud markeert de top van Kigali een nieuwe fase van Afrikaanse technologische leiderschap. Voor Rwanda is het een instrument van invloed en diplomatiek middel. Al jaren positioneert het land zich als een continentale hub voor digitale innovatie, net als Marokko en Kenia. De organisatie van de eerste wereldtop over AI in Afrika bevestigt deze positie: als een staat die ernaar streeft deel te nemen aan het bepalen van de spelregels, in plaats van ze simpelweg te ondergaan.
Het Rwanda dat zich richt op kunstmatige intelligentie, ziet AI als een volwaardige publiek beleid. De overheid heeft voor 2035 een doel gesteld van een miljard dollar aan directe buitenlandse investeringen in de digitale sector, met een soepel administratief klimaat en een cultuur van transparantie die investeerders aantrekt. Het land is nu een van de snelste ter wereld voor het opzetten van bedrijven, met volledig gedigitaliseerde processen en verbeterde toegang tot financiering voor jonge bedrijven.
Deze strategie rust op een samenhangend ecosysteem. In Kigali belichaamt de Kigali Innovation City deze ambitie: een geïntegreerde ruimte die universiteiten, onderzoekscentra, startups en investeerders samenbrengt, ontworpen om technologieoverdracht te bevorderen. Het Centrum voor de Vierde Industriële Revolutie (C4IR), partner van het Wereld Economisch Forum, leidt verschillende AI-toepassingsprogramma’s in de gezondheidszorg, landbouw en onderwijs. De Norrsken House, geopend in 2021, huisvest tientallen jonge Afrikaanse en internationale bedrijven in de sectoren fintech, digitale gezondheid en sociale impactdiensten.
Op het gebied van gezondheid is Rwanda een continentaal model geworden dankzij het Amerikaanse bedrijf Zipline, dat sinds 2016 een netwerk van droneleveringen van medicijnen, vaccins en bloedzakken beheert. Deze geautomatiseerde vluchten dekken nu 90% van het territorium en hebben de doorlooptijden naar afgelegen gebieden aanzienlijk verminderd. In de landbouw optimaliseren data-analyse- en satellietbeeldenprogramma’s de opbrengsten van belangrijke gewassen zoals koffie en sorghum, terwijl verbonden sensoren de bodemkwaliteit en de vochtigheid van de aanplantingen volgen.
De overheid heeft ook een nationale fintech-strategie aangenomen voor 2024–2029, gericht op universele toegang tot digitale financiële diensten. Het doel is om Kigali te positioneren als regionaal financieel centrum terwijl economische inclusie wordt bevorderd. Onderwijs complementeert deze aanpak: jaarlijks worden meer dan 5.000 ingenieurs opgeleid in informatietechnologie, en partnerschappen met Carnegie Mellon University Africa en de Duitse Hochschule Bonn-Rhein-Sieg richten zich op de ontwikkeling van gespecialiseerde curricula in AI en cyberbeveiliging.
Deze samenhangende visie begint meetbare effecten te vertonen. Rwanda trekt elk jaar meer buitenlandse fondsen aan en wordt een voorkeursplatform voor experimentele projecten voor mondiale technologie-acteurs. De verbetering van de publieke diensten, de modernisering van de landbouw en de opkomst van fintechs getuigen van een structurele transformatie, waarin technologie wordt beschouwd als een instrument voor menselijke ontwikkeling, vóór het een vector van economische groei is.
Marokko en Kenia zijn complementaire motoren voor deze strategie. Marokko positioneert zich reeds als een regionaal centrum voor toegepaste onderzoeksinitiatieven. De AI Movement, opgericht in 2021 door de OCP-groep in Rabat, ondersteunt projecten voor kunstmatige intelligentie gericht op inclusie en duurzaamheid. Onder deze projecten bevindt zich een mobiele applicatie die administratieve documenten omzet in audiobestanden voor analfabete plattelandsvrouwen, terwijl het AgriEdge-programma satellietbeelden gebruikt om de stikstofbehoefte van gewassen te schatten, wat de productiekosten verlaagt en de opbrengsten verbetert.
Daarnaast leidt Mohammed VI Polytechnische Universiteit in Ben Guérir onderzoekers en ingenieurs van het hele continent op en organiseert elk jaar een AI Winter School gewijd aan de economische toepassingen van kunstmatige intelligentie.
Kenia bevestigt zijn status als ‘Silicon Savannah.’ Het project Konza Technopolis, op 60 kilometer van Nairobi, is bedoeld om een slimme Afrikaanse stad te creëren met datacentra, universiteiten en innovatieve bedrijven. In mei 2024 leidde een partnerschap tussen Microsoft en G42 tot een miljard dollar investering in een datacentrum in Olkaria, dat volledig draait op hernieuwbare geothermische energie voor de toekomstige Azure-cloudregio in Oost-Afrika.
Voedsel door lokale hernieuwbare energie, deze infrastructuur omvat ook een laboratorium voor onderzoek naar Afrikaanse taalmodellen en de opleiding van jonge ingenieurs. Het land heeft ook een nationale AI-strategie (2025–2030) aangenomen die voorziet in de ontwikkeling van technologische incubators, ondersteuning voor lokale startups en de oprichting van ethische normen en databescherming.
Deze parallelle trajecten – Rwanda, Marokko en Kenia – weerspiegelen een gemeenschappelijke ambitie: kunstmatige intelligentie en robotica te benutten als middelen voor economische bevrijding. Elk land belichaamt op zijn eigen manier een model: Marokko door toegepaste onderzoek en slimme landbouw, Kenia door infrastructuur en opleiding, en Rwanda door governance en strategische samenhang.
De demonstratie van de autonome drone-taxi EHang EH-216-S, uitgevoerd in Kigali in september 2025, illustreert deze dynamiek. De eerste in zijn soort op het continent laat zien dat robotica kan bijdragen aan het ontsluiten van gebieden, transportkosten kan verlagen en de weg kan vrijmaken voor emissievrije luchtreizigers. Door technologische innovatie te combineren met ambitieuze overheidsbeleid, tonen deze landen aan dat Afrika niet langer alleen een experimenteerterrein is voor technologieën van elders: het wordt een volwaardige speler, in staat om zijn eigen ontwikkelingsmodellen uit te vinden.
