Een nieuw onderzoek van evolutionaire antropologen Colin Shaw (Universiteit van Zürich) en Daniel Longman (Loughborough Universiteit) stelt dat ons moderne leven sneller is geëvolueerd dan de mens zelf. De studie suggereert dat chronische stress en tal van moderne gezondheidsproblemen voortkomen uit een evolutionaire mismatch tussen onze biologisch natuurgeoriënteerde aanpassing en de geïndustrialiseerde omgevingen waarin we nu leven.
Door de eeuwen heen hebben mensen zich aangepast aan de eisen van het leven als jager-verzamelaar: hoge mobiliteit, intermitterende stress en nauwe interactie met natuurlijke omgevingen. Industrializatie heeft daarentegen de menselijke omgeving in slechts enkele eeuwen veranderd, door factoren zoals lawaai, lucht- en lichtverontreiniging, microplastics, pesticiden, constante sensorische stimulatie, kunstlicht, bewerkte voedingsmiddelen en sedentaire levensstijlen in te voeren.
“In onze voorouderlijke omgevingen waren we goed aangepast om om te gaan met acute stress om ons te verweren tegen of te vluchten voor roofdieren,” legt Colin Shaw uit, die samen met Daniel Longman de Human Evolutionary EcoPhysiology (HEEP) onderzoeksgruppe leidt. “De leeuw verscheen af en toe, en je moest klaar zijn om jezelf te verdedigen — of te vluchten. Het belangrijkste is dat de leeuw weer weggaat.”
De stressoren van vandaag — verkeersdrukte, werkdruk, sociale media en lawaai, om er maar een paar te noemen — activeren dezelfde biologische systemen, maar zonder enige oplossing of herstel. “Ons lichaam reageert alsof al deze stressoren leeuwen zijn,” zegt Longman.
Gezondheid en voortplanting onder druk
In hun beoordeling synthetiseren Shaw en Longman bewijs dat suggereert dat industrialisatie en verstedelijking de evolutionaire fitheid van de mens ondermijnt. Vanuit evolutionair oogpunt hangt het succes van een soort af van overleving en voortplanting. Volgens de auteurs zijn beide negatief beïnvloed sinds de Industriële Revolutie.
Ze wijzen op dalende globale vruchtbaarheidscijfers en stijgende niveaus van chronische ontstekingsaandoeningen zoals auto-immuunziekten als tekenen dat industriële omgevingen een biologische tol eisen. “Er is een paradox waarbij we enerzijds enorme welvaart, comfort en gezondheidszorg hebben gecreëerd voor veel mensen op de planeet,” zegt Shaw, “maar anderzijds hebben sommige van deze industriële prestaties schadelijke effecten op onze immuun-, cognitieve, fysieke en reproductieve functies.”
Een goed gedocumenteerd voorbeeld is de wereldwijde afname van het aantal en de beweeglijkheid van sperma sinds de jaren 50, waarvan Shaw gelooft dat deze is gerelateerd aan omgevingsfactoren. “Dit wordt verondersteld te maken te hebben met pesticiden en herbiciden in voedsel, maar ook met microplastics,” merkt hij op.
Omgevingen ontwerpen voor welzijn
Gezien de snelheid van technologische en milieuwijzigingen kan biologische evolutie niet volgen. “Biologische aanpassing is zeer traag. Langetermijn genetische aanpassingen zijn multigenerational — tens tot honderden duizenden jaren,” zegt Shaw.
Dat betekent dat de mismatch tussen onze geëvolueerde fysiologie en moderne omstandigheden zichzelf niet op natuurlijke wijze zal oplossen. In plaats daarvan beweren de onderzoekers dat samenlevingen deze effecten moeten verzachten door hun relatie met de natuur opnieuw te bezien en gezondere, duurzamere omgevingen te ontwerpen.
Volgens Shaw vereist het aanpakken van de mismatch zowel culturele als milieuoplossingen. “Een benadering is om onze relatie met de natuur fundamenteel te heroverwegen — het als een belangrijke gezondheidsfactor te beschouwen en ruimtes te beschermen of te regenereren die lijken op die uit ons jager-verzamelaar verleden,” zegt hij. Een andere benadering is het ontwerpen van gezondere, veerkrachtigere steden die rekening houden met de menselijke fysiologie.
“Ons onderzoek kan identificeren welke prikkels het meest van invloed zijn op bloeddruk, hartslag of immuunfunctie, en deze kennis doorgeven aan beslissers,” legt Shaw uit. “We moeten onze steden goed aanpakken — en tegelijkertijd regenereren, waarderen en meer tijd doorbrengen in natuurlijke ruimtes.”
