Een internationaal team van onderzoekers, waaronder Grieken, heeft de verborgen processen onthuld die leidden tot de bijzonder actieve seismische activiteit nabij Santorini aan het begin van 2025. Hun studie, gepubliceerd in het tijdschrift “Science”, laat zien dat deze activiteit werd veroorzaakt door een enorme magma-intrusie – een verticale laag magma – die zich golfgewijs verspreidde meer dan 20 kilometer in de aardkorst op een diepte van meer dan 10 kilometer onder de zeebodem.
Volgens de onderzoekers was dit magma voldoende “om bijna 200.000 Olympische zwembaden te vullen, of 200 keer de Grote Piramide van Gizeh, of ongeveer 200 keer de Akropolis, of het Empire State Building ongeveer 500 keer, en ze voegen eraan toe dat het genoeg was om Manhattan in New York of de Bermuda-eilanden met een laag magma van ongeveer 9 meter dik te bedekken.”
De activiteit, die wereldwijd uniek was in termen van het aantal aardbevingen tijdens een bijzonder kort tijdsbestek, omvatte honderden voelbare aardbevingen, waarvan sommige een magnitude van meer dan 5 hadden, en “veroorzaakte lokaal een noodsituatie, het sluiten van scholen en alarm bij bewoners en bezoekers.” De onderzoekers benadrukken dat er grote onzekerheid bestond “over of de aardbevingen te wijten waren aan vulkanische activiteit die een mogelijke uitbarsting aankondigde, of aan verschuivingen van tektonische platen, en dat dit waarschijnlijk de voorloper was van een grotere aardbeving (zoals de verwoestende aardbeving van 7,7 die dit gebied in 1956 trof).”
Het onderzoeksteam onthulde de oorzaak van de activiteit door middel van geavanceerde technieken van machine learning die de ruimtelijke verdeling van meer dan 25.000 aardbevingen nauwkeurig vaststelden. De studie gebruikte deze aardbevingen als “virtuele spanningsmeters in de diepte”, waardoor ze de beweging van het magma met ongekende ruimtelijke en temporele detail konden visualiseren. Deze visualisatie, volgens het onderzoek, erkent en in kaart brengt de intrusie van een magmatische ader, die uiteindelijk de seismische activiteit in gang zette. De visualisatie sluit, zoals de onderzoekers benadrukken, verschuivingen van tektonische platen uit als de primaire oorzaak van de seismische uitbarsting van 2025.
“De gedetailleerde ruimtelijk-temporale visualisatie van de seismische activiteit van 2025 toont aan dat magma-intrusies aardbevingen veroorzaken en kunnen leiden tot gevaarlijke vulkanische uitbarstingen, zonder een eenvoudige eenrichtingsproces van magma dat horizontaal of verticaal beweegt,” merken ze op. Het meest opmerkelijke, zoals ze benadrukken, was dat de intrusie zich niet soepel bewoog. In plaats daarvan, zoals blijkt uit het onderzoek, manifesteerde zij zich in golven die nieuwe scheuren openden, andere sloten en het magma in pulsen voortduwden. De golvende intrusie van het magma en de daaropvolgende pulserende drukverandering beïnvloedden het spanningsveld en leidden tot het ontstaan van een zo groot aantal aardbevingen, met een “waterval” aan activiteit, dat wil zeggen de ene aardbeving na de andere in zeer korte ruimtelijke en temporele intervallen,” benadrukt het onderzoeksteam.
De onderzoeksresultaten van het team suggereren dat dit golfvormige proces van feedback van magma-intrusie niet uniek is voor Santorini. Integendeel, dit lijkt een fundamenteel mechanisme te zijn waarmee magma wereldwijd onder vulkanen wordt verplaatst. Tegelijkertijd, zoals wordt benadrukt, zouden de ontwikkelde methoden ook wetenschappers kunnen helpen om toekomstige crises in bijna realtime te monitoren — vooral in gebieden waar de grootste activiteit zich in open zee of diep onder de grond manifesteert, buiten het bereik van traditionele bodembematingen.
“Santorini, onderdeel van de Griekse vulkanische boog, heeft een geschiedenis van destructieve uitbarstingen, waaronder de ‘Minoïsche uitbarsting’ rond 1620 voor Christus. De seismische crisis van 2025, hoewel niet gevolgd door een uitbarsting, benadrukt de potentiële risico’s waarmee de lokale bevolking wordt geconfronteerd en onderstreept het belang van hoogwaardige geofysische monitoring,” concluderen de onderzoekers.
