Tijdens een wandeling langs een beek in de nederzetting Markův mlýn in Kladensko, merkte Ina Osmáková iets opmerkelijks op: een bijzonder verschijnsel dat op takken van een wilg leek te groeien. Ze twijfelde niet en plaatste een foto in een mycologische groep op Facebook met de simpele vraag: “Is het een paddenstoel, of gewoon ijs?”
De schoonheid die versteld doet staan
Het bleek geen gewone ijsafzetting of schimmel te zijn, maar een zeldzaam natuurfenomeen dat bekend staat als ijshaar. “Ik had eerder al gelezen over ijshaar, maar was niet zeker, daarom vroeg ik het,” legde Ina uit. Ze had het geluk om dit fenomeen, dat de natuur alleen onder zeer bijzondere omstandigheden creëert, met eigen ogen te zien.
Ijshaar zijn kleine, bijna zijden draden van ijs die groeien uit verrot hout van loofbomen. Ze doen denken aan fijne lokken haar, die de natuur met onverwachte elegantie heeft aangebracht. Ze zijn zo kwetsbaar dat ze onmiddellijk smelten bij de minste aanraking en al verdwijnen bij de eerste warme luchtstroom. Bij het verkennen van dit fenomeen is het beter om even de adem in te houden.
De mysterieuze kunstenaar
Achter de vorming van ijshaar ligt niet alleen het vriesweer, maar ook de onopvallende paddenstoel Exidiopsis effusa, oftewel de zwarte slijmzwam, die leeft in verrot hout. De activiteit van de paddenstoel verandert de structuur van het hout, zodat vocht van binnenuit naar buiten kan stijgen. Wanneer dit water de temperatuur net onder het vriespunt bereikt, bevriest het onmiddellijk en vormt het aaneengeschakelde, extreem fijne ijsdraden. Bovendien produceert de paddenstoel stoffen die voorkomen dat het ijs zich tot dikke kristallen verbindt. Hierdoor behoudt het zijn kenmerkende haarachtige structuur. Zonder de zwarte slijmzwam zou er slechts een gewone bevroren korst ontstaan.
Een zeldzaam verschijnsel
Dit fenomeen is uiterst zeldzaam omdat het specifieke omstandigheden vereist: een temperatuur rond het vriespunt, hoge luchtvochtigheid, windstilte en geschikt verrot hout van loofbomen – zoals het geval was bij de wilg waar Ina Osmáková de ijshaar ontdekte.
Meestal verschijnen ze maar voor een korte tijd; zelfs de zonnestralen of de warmte van uitgeademde lucht kunnen ervoor zorgen dat de delicate strengen onmiddellijk beginnen te verdwijnen. Het zien van dit fenomeen in de natuur is eerder een gelukkige toevalligheid dan een gangbaar verschijnsel.
De foto van Markův mlýn legt hun klassieke verschijning vast – fijne witte strengen die groeien uit een donkere, rottende tak. Juist dit contrast heeft een bijna magische uitstraling en veel mensen zijn bij het zien ervan niet zeker of het ijs, schimmel of iets heel anders is.
De waarheid is eenvoudig en tegelijkertijd poëtisch: de natuur heeft enkele uren lang haar eigen kunst gecreëerd dankzij de onopvallende paddenstoel in een stuk oud hout. Alsof iemand in het bos wit zijde heeft gekamd – voor een moment verschijnt een vluchtig natuurwonder dat wacht of iemand het opmerkt.
