De vroegste herinneringen van de wetenschapper Katy Soapi zijn verbonden met de zee. Ze groeide op op Rendova, een weelderig eiland in de westelijke Salomonseilanden, waar het leven zich rondom de oceaan afspeelde. “Ik herinner me nog goed dat als de grote golven kwamen, we eronder doken en lachend weer omhoog kwamen aan de andere kant. Deel uitmaken van die natuurlijke elementen bracht me zoveel vreugde.”
Op school blonk ze uit in scheikunde en later zou ze zich verdiepen in medicinale planten, gefascineerd door de mogelijkheid dat de natuur genezingen voor moderne ziekten kon bieden. Ze studeerde in Fiji, Australië en het Verenigd Koninkrijk en werd later de eerste vrouw van de Salomonseilanden die een PhD in de natuurlijke wetenschappen behaalde.
Toch bleef Soapi steeds teruggetrokken worden naar haar eerste liefde – de oceaan. Wat uiteindelijk haar meest persoonlijke en bevredigende werk zou worden, was de verdediging van een van de meest waardevolle plekken van de Salomonseilanden: het eiland Tetepare.
De Strijd voor Tetepare
In de jaren ’90 weerklonk het geluid van kettingzagen door de bossen van de Salomonseilanden toen commerciële houtkap door het land trok. Soapi had gezien hoe Rendova viel voor de bijlen van de houtkappers. Rivieren die ooit kristalhelder waren, werden bruin van de slib, en de bosliederen van vogels en insecten verdwenen in stilte.
Toen de geruchten begonnen dat Tetepare misschien het volgende doelwit zou zijn, voelden de mensen van de Westelijke Provincie dat ze meer dan alleen een milieuprobleem onder ogen zagen. Tetepare was tabu – heilige grond, thuis voor voorouderlijke tuinen, begraafplaatsen en herinneringen die diep in de grond waren gegrift. “Tetepare verliezen zou voelen als het verliezen van een deel van onszelf,” zegt Soapi. “Het ging niet langer alleen om bomen; het ging om identiteit en erfgoed.”
Soapi sloot zich aan bij anderen om zich tegen de houtkap te verzetten en wijdde haar vrije tijd aan de beweging. Als universiteitsstudent was Soapi een van de oprichters van de Friends of Tetepare, een grassroots beweging die later evolueerde in de Tetepare Descendants’ Association (TDA).
“We werkten samen met iedereen op het eiland om Tetepare te behouden, en schreven brieven naar bepaalde individuen met het verzoek om het niet te doen,” vertelt ze.
Ze lobbyden bij overheden en verzamelden internationale bondgenoten om houtkapconcessies te blokkeren. De campagne was meedogenloos. Soapi werkte ijverig, verbond afstammingsgroepen en hield vergaderingen in dorpen – allemaal verenigd door een gedeeld doel: Tetepare wild houden. Het houtkapbedrijf probeerde sommige gezinnen met geld te verleiden, maar de mensen bleven standvastig – en ze maakten opofferingen om hun toewijding te bewijzen.
Soapi fungeerde als een brug tussen traditie en opkomende conserveringswetenschap. “We hadden beide nodig: de kennis van onze voorouders en de tools van de wetenschap om de wereld te laten zien waarom Tetepare ertoe deed.”
Hun strijd trok wereldwijde aandacht en in de jaren ’90 arriveerde een filmploeg om het verhaal te documenteren. Jaren later bracht de Australische documentaire Since the Company Came de strijd van Tetepare naar de wereld.
“Dat was toen we ons realiseerden dat de wereld zag wat we hadden. We moesten het beschermen – niet alleen voor onszelf, maar voor iedereen.”
Hun strijd betaalde zich uit en op dat moment was geen enkel bedrijf toegestaan om Tetepare te kappen. Tegenwoordig blijft het een van de laatste ongerepte plekken in de Salomonseilanden. Het wordt beheerd door de TDA, die duizenden leden heeft. Het regenwoud groeit ononderbroken, rivieren zijn helder, en bedreigde lederschildpadden nestelen op de zwarte zandstranden.
Gemeenschapswachtposten – afstammelingen van Tetepare – patrouilleren over het eiland, gebruikmakend van zowel traditionele kennis als moderne wetenschap. “Het is niet alleen de westerse wetenschap die meespeelt. Traditionele kennis is in alles wat we doen verweven,” zegt Soapi.
De Toekomst van Tetepare
De inspanningen voor behoud ondersteunen ook de levensonderhoud. De Tetepare Eco Lodge, beheerd door de TDA, stelt bezoekers in staat om de conservering in actie te ervaren. Inkomsten uit de lodge ondersteunen bewakers en gemeenschapsprojecten, terwijl jaarlijkse bijeenkomsten afstammelingen samenbrengen om collectieve beslissingen te nemen.
Het beschermen van Tetepare is nooit gemakkelijk geweest. In gemeenschappen waar geld schaars is, blijft de aantrekkingskracht van snelle geld verdienen door extractieve industrieën bestaan. “Het is altijd gemakkelijker om bomen te verkopen voor een paar honderd dollar en het geld vandaag in je hand te hebben,” geeft Soapi toe. “Maar behoud geeft ons vissen, voedsel en schone rivieren voor generaties. Dat is op de korte termijn moeilijker te meten.”
Toch blijven er bedreigingen. John Read, de beschermheer van de TDA, zegt dat een recent voorstel op het punt staat een deel van het bos dat de belangrijkste zee beschermde gebied van het eiland grenst te verdwijnen, een thuis voor een overvloed aan zeeleven.
“Helaas maakt de grootte, vruchtbaarheid en het gebrek aan bewoners het aantrekkelijk voor ontwikkelaars evenals landeigenaars die minder toegewijd zijn aan conservering.” Read zegt dat tijdens de jaarlijkse algemene vergadering van de TDA in oktober dit jaar, leden hun woede over het voorstel uitten en zich ertoe verbonden om elk plan voor houtkap, nederzettingen, commerciële extractie of destructieve praktijken op Tetepare te verwerpen.
Soapi zegt: “Ik hoop dat degenen die zich op het eiland willen vestigen, de voortdurende inspanningen voor conservering die onze gemeenschappen al jarenlang hebben volgehouden, zullen respecteren.”
Een Modell voor Conservatie in de Stille Oceaan
Voor Soapi, nu een gerespecteerde regionale wetenschapper en oceaanadvocaat, is het verhaal van Tetepare een toonaangevend voorbeeld van door de Stille Oceaan geleide conservering. “Tetepare heeft ons geleerd dat conservering niet alleen gaat om het beschermen van land,” zegt ze. “Het gaat om het beschermen van wie we zijn.”
Elisabeth Holland, voormalig professor in oceaan- en klimaatverandering aan de Universiteit van de Zuidelijke Stille Oceaan, werkt al meer dan een decennium samen met Soapi. Ze beschrijft haar als een “getalenteerde Pacific-geleerde en een rockster in de wetenschap.”
Holland zegt dat Soapi’s werk – met name op het gebied van oceaanverzuring – een aanzienlijke impact heeft gehad, terwijl haar leiderschap opkomende wetenschappers een “duidelijke loopbaanpad en sterke begeleiding heeft gegeven om de oceaan duurzaamheid voor de regio veilig te stellen.”
Het succes van Tetepare heeft gemeenschappen door de hele Stille Oceaan geïnspireerd. In 2012 ontving de TDA de prestigieuze Verenigde Naties Equator-prijs, een mondiale erkenning van zijn gemeenschapsgestuurde conserveringsmodel. “Het toont aan dat Pacific-volkeren niet alleen conserveringsmodellen erven – we creëren ze,” zegt Soapi.
Nu werkt ze als partnerschapscoördinator bij het Pacific Community Centre for Ocean Science, waar ze blijft pleiten voor inheemse kennis en gemeenschapsgestuurde benaderingen. Soapi blijft diep verbonden met Tetepare. “Ik voel me als een van de velen. Ik heb misschien toegang tot platforms en instellingen, maar het echte werk behoort tot de afstammelingen van Tetepare. Zij zijn de ware bewakers van het eiland.”
