Wil je liever eerst het slechte nieuws? Hier is het: In de nacht van maandag op dinsdag zal het weer op veel plaatsen bewolkt zijn. Lees echter verder, want ook al heb je misschien wat geluk nodig om de meteorenregen te zien, de Leoniden zijn iets heel bijzonders.
Ze razen elk jaar in november over de nachtelijke hemel en dit keer zullen ze het helderst stralen in de nacht van 17 op 18 november. De Leoniden zijn vernoemd naar het sterrenbeeld Leeuw (Latijn: Leo), waaruit ze schijnbaar verschijnen. Omdat de Leeuw pas na middernacht zichtbaar is, zijn de Leoniden-meteorieten vooral in de vroege ochtend goed te zien.
Bij meteoren verwacht men vaak een spektakel, blijft men wakker en wacht urenlang – maar ziet dan meestal alleen een paar zwakke flitsen. Maar als er meteoren zijn die een ware regen van meteoren kunnen voortbrengen, dan zijn het de Leoniden.
Kleine stofdeeltjes lichten op in de aardse atmosfeer. Ze zijn niet alleen snel – ze zijn de snelste grote meteoren van het jaar. Met een snelheid van ongeveer 252.000 kilometer per uur razen ze de atmosfeer binnen. Ze laten lange, blauw-groene sporen achter en soms zelfs naschijn-effecten die tot vijf minuten aan de hemel blijven hangen. Ter vergelijking: voor de afstand van Berlijn naar München zou zo’n deeltje minder dan tien seconden nodig hebben, een echte sprinter.
De meteorenregen komt voort uit de komeet 55P/Temple-Tuttle. Deze is ongeveer zo groot als het eiland Manhattan en bevindt zich momenteel in het sterrenbeeld Weegschaal, heel ver van de aarde. De komeet zelf is dus niet zichtbaar. Maar onder de hitte in het binnenste van het zonnestelsel barsten stof en stenen van de komeet af. Dit verspreidt zich langs zijn baan. Al millimetergrote stofdeeltjes persten bij hun binnenkomst in de atmosfeer de lucht zo sterk samen, dat ze voor een fractie van een seconde in gloeiend plasma veranderen.
In november 1966 observeerden astronomen in Arizona een ongekend spektakel – 40 tot 50 meteorieten per seconde duiken de atmosfeer binnen en verglanzen aan de hemel. Deze echte meteorenstorm duurde bijna vijftien minuten. Dit is ook al eens gebeurd in de jaren 1833 en 1866. Wat we nu weten: Elke 33 tot 34 jaar vliegt de aarde in november door zulke dichte kometensstof dat de lucht letterlijk flonkerend lijkt.
Helaas zal dit jaar dat niet gebeuren. Pas in 2032 kan deze situatie zich opnieuw voordoen. Op dinsdagmorgen zullen er maximaal tien lichtsporen per uur zichtbaar zijn. Maar dat is ook genoeg om stilletjes een wens te doen.
De belangrijkste voorwaarde voor een succesvolle meteorenjacht: diepe duisternis, dat wil zeggen de volledige afwezigheid van strooilicht van nederzettingen en steden. Een voorwaarde die in de meeste gebieden in Nederland moeilijk te handhaven is, vanwege de vele mensen.
In de regio rond Amsterdam weten ze: leun achterover en kijk omhoog, wat vooral goed kan in gebieden waar men zich heeft gespecialiseerd in sterrenkijkerij. Daar is het zelden zo donker. Als je eenmaal in de duisternis bent aangekomen: je ogen hebben ongeveer een half uur nodig om zich aan te passen.
En hier is het goede nieuws: de wolken zullen verder verdwijnen. Wie de meteoren deze keer mist, heeft tot het einde van november nog de kans: probeer het het beste tegen 5 uur ’s ochtends. Dan stralen de Leoniden het helderst.
In december komen de Geminiden aan de beurt: tot 150 meteoren per uur flitsten in de nacht van 13 op 14 december aan de hemel – en de omstandigheden zijn dit jaar bijzonder goed. De maan gaat pas tegen drie uur op en stoort de waarneming nauwelijks, als er geen wolken in de weg staan.
