Zwarte gaten hebben de bijzondere capaciteit om supersnelle winden te genereren die doen denken aan de bekende zonnewinden. Voor het eerst hebben Europese onderzoekers zo’n uitbarsting waargenomen. Deze fenomenale winden zijn cruciaal voor ons begrip van de geschiedenis van sterrenstelsels in het heelal, aldus ESA-onderzoeker Camille Diez.
Een Historische Observatie
In juli 2024 werden extreem krachtige winden vanuit de kern van het sterrenstelsel NGC 3783 waargenomen, razend snel met een snelheid van 60.000 kilometer per seconde. Dit is maar liefst 440.000 keer sneller dan de hoogste windsnelheid ooit geregistreerd op aarde en ongeveer een vijfde van de snelheid van het licht.
Collaboratie tussen Wetenschappers
Een internationaal team van astronomen, met de medewerking van ESA en NASA, gebruikte twee verschillende ruimtetelescopen, de XMM-Newton en XRISM, om deze waarneming mogelijk te maken. Ze zagen aanvankelijk een heldere uitbarsting van röntgenlicht die verging en binnen 24 uur gevolgd werd door de razendsnelle winden. Hoofdonderzoeker Liyi Gu van SRON Nederland merkte op: “Nooit eerder hebben we een zwart gat zo snel winden zien creëren.”
De Rol van Zwarte Gaten in Sterrenstelsels
De onderzoekers stellen dat een zwart gat, en bij uitbreiding het centrum van een spiraalvormig sterrenstelsel, soms functioneert als een sterrenlichaam. Net zoals de zon in ons zonnestelsel zonnewinden produceert via schommelingen in haar magnetische veld, zo ‘vreet’ het zwarte gat in NGC 3783 de materie om zich heen en voedt daarmee het heldere centrum van het sterrenstelsel.
Fysica op een Kosmische Schaal
Matteo Guainazzi van ESA legt uit dat de winden rond het zwarte gat ontstaan door een ontwrichting van de magnetische velden binnen het actieve nucleus van het sterrenstelsel. Dit fenomeen lijkt qua werking op de uitbarstingen van de zon, maar dan op een onvoorstelbare schaal. Dit suggereert dat de fysische wetten die zonne- en energieprocessen regelen, zich in het hele heelal op soortgelijke wijze manifesteren.
De Toekomst van Sterrenstelselonderzoek
Volgens Camille Diez spelen winderige AGN’s een belangrijke rol in de evolutie van hun gaststerrenstelsels en de vorming van nieuwe sterren. Het begrijpen van het magnetisme van AGN’s en hoe zij zulke krachtige winden genereren, biedt inzichten die essentieel zijn voor het ontrafelen van de geschiedenis van sterrenstelsels in ons heelal.
