In de late jaren ’60, specifiek rond 1968, werd er een hoog-resolution luchtmagnetisch onderzoek uitgevoerd boven het Afar-gebied in Ethiopië, dat zich tegenwoordig in Eritrea bevindt. Dit onderzoek had als doel het meten van het magnetische veld van de aarde om ondergrondse geologische structuren in kaart te brengen. Dit gebied staat bekend als een van de meest onherbergzame plekken op aarde qua klimaat.
Tot op heden waren de verzamelde gegevens niet gebruikt. Echter, een internationaal onderzoeksteam heeft nu deze gegevens gedigitaliseerd en gecombineerd met andere historische magnetische gegevens die verzameld zijn uit de omgeving van de Rode Zee en de Golf van Aden.
Door het combineren van deze oude datasets en het toepassen van moderne analysetechnologieën hebben de onderzoekers nieuwe inzichten onthuld over de structuur van de magnetische korst in het gebied. De bevindingen, die zijn gepubliceerd in het tijdschrift Journal of African Earth Sciences, werpen licht op de manier waarop het Afrikaanse continent verschuift, zich uitstrekt en uiteenvallen – een proces dat bekendstaat als ‘breking’.
De puzzelachtige samenstelling van sommige randen van het Afrikaanse continent suggereert dat deze in het verleden met elkaar verbonden waren, maar de precieze manier waarop ze zijn uiteengevallen is onduidelijk. De beste plek om de vroege stadia van de continentale breking te bestuderen is het Oost-Afrikaanse scheurgebied, dat deel uitmaakt van het Syrisch-Afrikaanse breukstelsel, gelegen nabij de Rode Zee en de Golf van Aden.
Onderzoekers geloven dat de vroege fasen van dit proces in dit gebied zichtbaar zijn. Daarom is er al jarenlang de heersende theorie dat het proces ofwel momenteel plaatsvindt, of al heeft plaatsgevonden, rond het laaggelegen Afar-scheurgebied in Ethiopië. Dit gebied wordt beschouwd als een drievoudig kruispunt, waar drie tektonische platen samenkomen.
Volgens de theorie van plaattektoniek was de huidige configuratie van continenten in de loop van de geologische tijd heel anders. Miljoenen of misschien miljarden jaren geleden waren de continentale korstmassa’s, die voornamelijk uit graniet bestonden, veel groter (platen). Deze zijn uiteengevallen en van elkaar verwijderd, wat leidde tot de vorming van nieuwe oceaanbodem, evenals de hedendaagse oceanen, in een proces dat ‘oceaanbodemspreiding’ wordt genoemd.
Dit geologische proces vindt plaats bij centrale oceaanruggen, waar nieuwe oceaanbodem ontstaat. Nieuwe korstsecties ontstaan door de stolling van magma, en geleidelijk bewegen ze weg van de rug – terwijl twee stukken jonge tektonische platen van elkaar wegdrijven. Een voorbeeld hiervan kan worden gezien bij de Midden-Atlantische Rug, waarvan de zichtbare delen zich over IJsland uitstrekken.
Tijdens dit proces ontstaan nieuwe, dichtere basaltische rotsen in lineaire structuren die zich voornamelijk onder zeeniveau of dicht bij de kust bevinden. Naarmate deze magnetische basaltische rotsen afkoelen, registreren ze de handtekening van het magnetische veld van de aarde op dat moment en die breedtegraad. Toch, over relatief korte geologische periodes, keert het geomagnetische veld om, wat leidt tot de creatie van afwisselend positieve en negatieve magnetische velden die in de rotsen worden vastgelegd, die gelezen kunnen worden als een soort streepjescode.
Als het veronderstelde model van breking bij drievoudige kruispunten correct is, zou men een drievoudige patroon van deze magnetische contouren verwachten die vanuit het centrum van het Afar-scheurgebied uitbreiden. Echter, de auteurs van de studie ontdekten dat het magnetische lijnensysteem (oceaanbodemspreidingslijnen) van oost naar west in de Golf van Aden loopt en zich naar beneden in het Afar-scheurgebied beweegt. Vervolgens buigen de lijnen af en strekken zich in de richting van de Rode Zee, en tonen weinig tot geen indicatie van de trend die men in het Oost-Afrikaanse scheurgebied had verwacht, en kunnen alleen in de laatste breuk worden geïdentificeerd.
In plaats daarvan zijn de auteurs van de studie van mening dat de magnetische handtekening in dit gebied lijkt te wijzen op een continentale breking die plaatsvond toen Afrika en het Arabisch schiereiland voor het eerst uit elkaar vielen na een enkele breuk veroorzaakt door de splitsing van de Golf van Aden en de Rode Zee. “Deze bevindingen bieden een unieke perspectief op hoe de aarde constant verandert, letterlijk vlak onder onze voeten,” zei Peter Styles, emeritus professor in toegepaste en omgevingsgeofysica aan de Universiteit van Keele, die deel uitmaakte van het onderzoeksteam. “Het is ook een uitstekend voorbeeld van de voordelen van het bekijken van alle beschikbare gegevens, inclusief de historische gegevens, bij het onderzoeken van nieuwe modellen en theorieën. Modellen komen en gaan, maar goed gemeten gegevens blijven voor altijd.”
