Ontdekkingen in Noorwegen: Historische Schatten onder het Smeltende IJs

Klimaatverandering wordt vaak gezien als destructief en zorgwekkend, maar in Noorwegen leidt het ook tot ontdekkingen van nieuwe historische informatie en schatten die tevoorschijn komen uit het smeltende ijs. Een team van archeologen en onderzoekers heeft dit najaar in de bergen van Aurland opmerkelijke vondsten gedaan.

Het uitgestrekte gebied is wellicht het best bekend om zijn schilderachtige fjorden en adembenemende uitzichten. Lang geleden waren de uitgestrekte bergplateaus ook duidelijk een belangrijk gebied voor het jagen en vangen van rendieren. Vorig jaar was een lokale inwoner, Helge Titland, aan het wandelen in het gebied en stuitte hij op stapels berkenhouten logs en takken in de buurt van een ijsveld.

“Helge deed wat hij moest doen,” aldus archeoloog en onderzoeker Leif Inge Åstveit van het Universiteitsmuseum van Bergen. Titland meldde zijn vondsten bij de lokale autoriteiten en een van de logs werd gedateerd. “De leeftijd was verrassend hoog, meer dan 1.500 jaar oud,” zegt Åstveit. Dit leidde ertoe dat archeologen van zowel het museum als de lokale provincie Vestland snel naar de site gingen.

Daar vonden de archeologen wat zij een grote vangfaciliteit noemen, gebouwd met de “uitzonderlijk” goed bewaarde berkenhouten takken. Er lagen stapels rendiergeweien rondom die dateren uit het vroege deel van de 6e eeuw, rond 520 na Christus. Dit is vóór de Vikingtijd, maar de archeologen hebben ook aanwijzingen gevonden dat de jagers en vangers in het gebied al relatief welvarend waren. Naast de overblijfselen van de ruimte waar rendieren werden gevangen en geslacht, vonden zij een verscheidenheid aan artefacten, waaronder wat zij omschrijven als “een prachtig ontworpen kledingpen” en ijzeren speerpuntjes, naast andere voorwerpen.

“Dit zijn items die we nooit zouden vinden bij gewone opgravingen,” zegt Åstveit. De pen was gesneden uit een geweitak en had de vorm van een miniatuurbijl. Hij vermoedt dat een jager deze verloren is tijdens zijn activiteiten, maar het ijs heeft het bewaard.

Andere vondsten in het gebied kunnen direct worden gekoppeld aan de jacht- en vangactiviteiten, waaronder verschillende ijzeren speerpuntjes, speerstelen en houten pijlstelen, evenals delen van minstens drie bogen. Archeoloog Øystein Skår van Vestland County zei dat ze denken dat de rendieren in een soort sluizen werden geleid die gebouwd waren met logs en takken, met de vorm van een enorme V-vormige omheining die eindigde in het vanggebied, waar de rendieren werden gedood met pijlen en speren.

Åstveit en zijn collega Thomas Bruen Olsen waren ook onder de indruk van wat zij een “prachtig vervaardigde” peddel noemen, die ingewikkelde ornamentatie heeft. Ze weten niet waarom deze naar het bergplateau werd gebracht, aangezien het ver van de fjord beneden ligt, en het doel blijft onduidelijk. Het is ook versierd met patronen die in het hout zijn gekerfd.

Ze koppelen de unieke conserveringsomstandigheden aan “het feit dat de faciliteit in gebruik was aan het begin van een koelere periode rond het midden van de 6e eeuw.” Ze geloven dat steeds koudere temperaturen ertoe leidden dat de site het hele jaar door met sneeuw bedekt raakte, waardoor deze na verloop van tijd niet meer functioneel was. Toen werd alles “ingekapseld” in ijs, gezien de uitstekende staat van de geweien. Ze werden bevroren kort nadat de werkzaamheden op de site waren gestopt.

Noorwegen’s wilde rendieren zijn recentelijk weer in het nieuws gekomen, aangezien de staatsfunctionarissen proberen de resterende kuddes van het land te behouden en het publiek ervan proberen te weerhouden hen op enige wijze te verstoren. Åstveit vertelde aan de Noorse omroep NRK dat de welvaart van Aurland en het nabijgelegen Lærdal destijds mogelijk voortkwam uit de jacht op en het vangen van rendieren. Ze hebben ook aanwijzingen ontdekt over hoe geavanceerd de jacht was, wat hen doet geloven dat het zeer belangrijk was en meer betekende voor de lokale bevolking dan eerder werd gedacht.

Åstveit, het team van Bergen en archeoloog Skår van Vestland County hebben het grootste deel van dit afgelopen najaar op de site doorgebracht. Ze ontdekten ook dat veel van de goed bewaarde geweien die rond de site lagen, tekenen van “snijmerken” vertonen die dieper inzicht geven in hoe het jachtproces verliep en hoe de karkassen van de dieren werden verwerkt.

“De massavangfaciliteit smelt letterlijk uit het ijs voor onze ogen,” zegt Åstveit, “en is waarschijnlijk uniek in zowel de Noorse als Europese context.” Hij voegde eraan toe dat het “helemaal nieuwe interpretaties en inzichten opent in hoe deze faciliteiten functioneerden.”

Het is niet de eerste keer dat smeltend ijs schatten in Noorwegen heeft onthuld, waaronder goedbehouden lederen kleding en schoenen, oude ski’s en zelfs de resten van een kleine vliegtuigcrash in 1972. Smeltende gletsjers in Noorwegen kunnen andere oude voorwerpen onthullen, hoewel de terugtrekkende gletsjers voornamelijk worden gezien als een treurig gevolg van klimaatverandering dat ook kan leiden tot overstromingen en andere verstoringen.

De vondst van de vangfaciliteit in Aurland biedt echter inzicht in de betekenis van de rendierjacht binnen een breder sociaal kader tijdens de Vroege IJzertijd. Åstveit hoopt ook dat de goed bewaarde gewei- en houtmaterialen “significant zullen bijdragen aan het onderzoek in de komende jaren.”