Opinie: Europa kan het zich niet veroorloven om te betalen voor de eigen klimaatverwoesting

De planeet stuurt ons een laatste aanmaning, stellen vooraanstaande Europese wetenschappers. Daarom moet de Europese Unie zo snel mogelijk een einde maken aan de fossiele subsidies die mede de klimaatverandering veroorzaken.

Donderdag komen de minister van Financiën van de EU samen bij de Raad van de Europese Unie om te beslissen of Europa doorgaat met het subsidiëren van die krachten die het klimaat ontregelen of dat er eindelijk een begin wordt gemaakt met het aanpassen van het belastingbeleid aan het wetenschappelijk bewijs.

De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) heeft bevestigd dat 2024 het warmste jaar was dat ooit is gemeten. Voor het eerst is de gemiddelde temperatuur op aarde gedurende een heel jaar meer dan 1,5 graad Celsius hoger geweest dan vóór de industriële revolutie. Met het huidige niveau van de uitstoot van broeikasgassen (GHG) is het doel van het beperken van de wereldwijde opwarming tot 1,5 graad Celsius onbereikbaar, volgens de meest recente bijstelling van klimaatindicatoren.

Europa, dat nog ruim twee keer zo snel opwarmt als het wereldwijde gemiddelde, krijgt nu de rekening van die versnelling gepresenteerd: dodelijke hittegolven, catastrofale overstromingen, mislukte oogsten en oplopende verzekeringskosten. Voor miljoenen burgers zijn deze gevolgen geen waarschuwingen meer maar maken ze deel uit van het dagelijks leven en vormen ze een voorproefje van de bedreigende toekomst.

Klimaatscenario’s en kosten

Onder het oppervlak neemt de oceaan meer dan 90 procent op van de overtollige warmte die wordt geproduceerd door de vermeerdering van koolstof in de atmosfeer als gevolg van het gebruik van fossiele brandstoffen. De oceaan is nu overal aan het verzuren, wat de zevende planetaire grens doorbreekt. Het State of the Ocean Report concludeert dat mariene ecosystemen gevaarlijke drempels overschrijden.

Het instorten van de ecosystemen van koraalriffen en visgronden is geen toekomstscenario meer, maar een realiteit. De cryosfeer vertelt hetzelfde verhaal. Door het versneld smelten van de ijskappen moeten we rekening houden met een stijging van de zeespiegel van meer dan 1,5 meter nog deze eeuw, wat Europese kuststeden in gevaar brengt.

Toch subsidieert Europa de verdere wereldwijde opwarming met belastingvoordelen. Fossiele brandstoffen in de luchtvaart, zee- en visserij zijn vrijgesteld van belasting. Deze vrijstellingen zorgen voor jaarlijks verlies van belastinginkomsten van tientallen miljarden euro’s.

Verantwoordelijkheid nemen

De visserijvloot van de EU verbruikt meer dan 2,3 miljard liter brandstof en stoot daarmee 7,3 miljoen ton CO2 uit. Dit is niet alleen een klimaatkwestie, maar ook een belangrijke oorzaak van het verlies aan mariene biodiversiteit. Subsidies die vervuiling belonen en de ineenstorting van het klimaat versnellen, verstoren de concurrentie en belemmeren innovatie.

Het afschaffen van subsidies op fossiele brandstoffen is essentieel voor het behoud van een stabiel Europa. De herziening van de Richtlijn Energiebelastingen is een moment van waarheid. Ministers kunnen ervoor kiezen om een eind te maken aan de bevordering van fossiele brandstoffen en nationale overheden toestaan om belasting te heffen op schadelijke energieconsumptie.

Door druk van lidstaten is het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie uitgekleed. Het huidige voorstel voert niet alleen vrijstellingen in, maar verbiedt ook om deze onderwerpen opnieuw aan te kaarten. Dit vormt een stap terug voor het klimaatbeleid.

Toekomstgerichte keuzes

Het doorgaan met subsidiëren van fossiele brandstoffen en tegelijkertijd burgers en bedrijven vragen om de ecologische transitie te betalen, is onrechtvaardig en onhoudbaar. De inkomsten uit de belasting op fossiele brandstoffen kunnen worden gebruikt om begrotingen te ondersteunen, schone investeringen te bevorderen en het vertrouwen van de burgers in een eerlijke klimaatactie te herstellen.

De kans om het fiscale systeem te heroverwegen is nu. De kosten van uitstel zullen niet alleen in euro’s worden uitgedrukt, maar ook in instabiliteit van de aarde en alle levens die daarvan afhankelijk zijn.