Een zorgwekkende ontdekking uit Europa geeft wetenschappers reden tot grote bezorgdheid. De ogenschijnlijk onschuldige bruine rat heeft een nieuwe, dodelijke jachttechniek ontwikkeld: het aanvallen en doden van vleermuizen in totale duisternis.
Deskundigen waarschuwen dat dit gedrag niet alleen een grote bedreiging vormt voor de vleermuizenpopulatie in stedelijke gebieden, maar ook het risico met zich meebrengt dat er een nieuwe pandemie naar mensen overspringt.
Onderzoekers van het Leibniz Instituut voor Evolutie en Biodiversiteitswetenschappen (Duitsland) hebben een ongekende situatie vastgelegd waarin lokale bruine ratten vleermuizen lastigvallen bij twee grote grotten in Duitsland. In tegenstelling tot traditionele jachttechnieken wachten de ratten niet op hun prooi op de grond, maar springen ze actief de lucht in om vleermuizen te vangen terwijl deze de grot in- of uitvliegen.
Opmerkelijk is dat deze aanvallen plaatsvinden in de nachtelijke uren bij vrijwel geen licht, wat betekent dat ratten hun zicht niet kunnen gebruiken om zich te oriënteren. Volgens het onderzoeksteam hebben de ratten geleerd hun gevoelige snorharen te gebruiken om de beweging van vleermuizen in de lucht te ‘voelen’, waarna ze met hun voorpoten toeslaan en de prooi in de nek bijten om deze te doden.
Met behulp van infraroodcamera’s en thermische opnameapparatuur hebben wetenschappers direct 30 jachtmomenten waargenomen, waarbij ratten 13 vleermuizen succesvol vingen. Dit is de eerste keer dat een bedoeling en systematische jachttechniek zoals deze is geregistreerd bij ratten in Europa.
De ongebruikelijke jachttechniek van de rat brengt aanzienlijke risico’s voor de volksgezondheid met zich mee.
Grote Bedreiging voor Vleermuizenpopulaties
Onderzoek schat dat slechts 15 ratten die deze jachttechniek continu toepassen, in staat kunnen zijn om tussen de 2.000 en 8.000 vleermuizen in één winter te doden. Dit aantal is voldoende om de lokale vleermuizenpopulatie te laten instorten, vooral in grote steden waar de aantal overwinteringsgrotten beperkt is.
Gedurende het onderzoek vond het team verschillende ‘verborgen voedselvoorraden’ die door de ratten zijn gecreëerd, bestaande uit tientallen onvolledig opgegeten vleermuizen.
In de Segeberger Kalkberg-grot (Noord-Duitsland) heeft een wekelijkse infraroodcamera duidelijke jachtbeelden vastgelegd. Dicht bij de ingang van de grot vonden wetenschappers het lichaam van minstens 52 vleermuizen die door ratten waren gedood. In de tweede onderzoekslocatie, de Lüneburger Kalkberg-grot, werden soortgelijke stapels vleermuislichaampjes ontdekt, verborgen in diepe spleten van rotsen, wat aantoont dat dit jachtgedrag geen geïsoleerd fenomeen is.
Angst voor Ziekteverspreiding naar Mensen
De bezorgdheid van wetenschappers ligt niet alleen bij het risico van vleermuisuitsterving, maar ook bij de mogelijkheid van ziekteverspreiding naar mensen. Het onderzoeksteam waarschuwt dat zowel vleermuizen als ratten ‘natuurlijke reservoirs’ zijn voor verschillende gevaarlijke ziekteverwekkers die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen, waaronder coronavirussen en paramyxovirussen.
Theoretisch gezien, als ratten besmet raken met virussen van vleermuizen, kunnen ze fungeren als tussengastheren die de ziekteverwekkers in de menselijke leefomgeving verspreiden, vooral in dichtbevolkte steden waar ratten in grote getale aanwezig zijn.
In de Verenigde Staten wordt geschat dat er miljoenen ratten onderdak zoeken in stedelijke gebieden zoals New York, terwijl vleermuizen verspreid zijn over parken, bruggen, oude gebouwen en lege plekken in de stad.
Ratten dragen ziekten voornamelijk over via contact met besmette urine, uitwerpselen, speeksel of door beten en krassen. In tegenstelling tot bacteriën die pest veroorzaken via vlooien, kunnen de meeste virussen die door ratten worden overgedragen, zoals hantavirus en Lassa-koorts, direct overgedragen worden zonder tussenliggende gastheren.
Vleermuizen staan bekend als natuurlijke gastheren voor veel gevaarlijke virussen, waaronder coronavirussen, henipavirussen (die een sterftecijfer tot 75% kunnen veroorzaken) en het Ebola-virus.
Geen Directe Bedreiging, Maar Voorzichtigheid Is Geboden
Hoewel er geen bewijs is dat virussen van vleermuizen momenteel overgaan naar ratten of mensen, benadrukken wetenschappers dat men de risico’s niet moet onderschatten.
“Op dit moment is er geen directe dreiging voor de mens, maar de combinatie van ratten en vleermuizen in een stedelijke omgeving vormt een hoogrisicoscenario als dit niet tijdig wordt gecontroleerd,” waarschuwt het onderzoeksteam.
De voorgestelde oplossingen zijn vrij eenvoudig maar vereisen serieuze uitvoering, zoals het opruimen van voedselafval, het gebruik van rattenbestendige afvalbakken, het afsluiten van ingangen voor ratten bij grotten en het gericht inzetten van bestrijdingsmaatregelen tegen de invasieve bruine rat.
Volgens de onderzoekers, als er op tijd actie wordt ondernomen, kan de mens niet alleen vleermuizen, een uiterst belangrijk diersoort voor het ecosysteem, beschermen, maar ook de kans op de opkomst van nieuwe gevaarlijke ziekteverwekkers voorkomen.
