Astronomen hebben onlangs de 40.000ste asteroïde ontdekt die dicht bij de aarde passeert. Dit is niet zomaar een statistisch cijfer, maar een herinnering aan de reële dreiging die de mensheid al sinds de vorming van het zonnestelsel vergezelt. Elke van deze objecten, variërend van enkele meters tot kilometers grote reuzen, zijn resten van een oertijdse kosmische materie waaruit planeten meer dan vier miljard jaar geleden zijn gevormd. Vandaag de dag cirkelen ze om de zon, en sommige van hen passeren op ongeveer 45 miljoen kilometer van de baan van de aarde. Juist deze asteroïden wekken de grootste belangstelling en brengen potentieel gevaar met zich mee.
De catalogus van asteroïden die dicht bij de aarde vliegen, is gedurende lange tijd langzaam gegroeid. Het eerste object in deze categorie, Erotas, werd in 1898 ontdekt, maar gedurende decennia waren ontdekkingen zeldzaam. Pas met de komst van verkenningstelescoop in de jaren ’90 begon deze groei aanzienlijk versnellen. Het aantal ontdekkingen steeg snel, en tegen 2016 waren er al zo’n 15.000 asteroïden bekend. Slechts zes jaar later, in 2022, was dit aantal al gestegen tot meer dan 30.000, en tegen 2025 zal het naar verwachting de 40.000 bereiken. In de afgelopen drie jaar zijn er alleen al ongeveer 10.000 van dergelijke objecten ontdekt, wat de snelle vooruitgang in observatietechnologieën weerspiegelt.
Elke nieuwe asteroïde ondergaat een risico-evaluatieprocedure. Het coördinatiecentrum van de Europese ruimteorganisatie voor nabij-aardse objecten verzamelt alle waarnemingen, verfijnt hun banen en voorspelt hun bewegingen voor de komende decennia. Bijna tweeduizend objecten hebben een niet-nul kans op een botsing met de aarde in de komende honderd jaar, alhoewel de meeste te klein zijn om een mondiale bedreiging te vormen. Desondanks kan een asteroïde met een diameter van 100 tot 200 meter een regionale catastrofe veroorzaken, en juist deze middelgrote objecten zijn het moeilijkst te detecteren. Momenteel is slechts ongeveer 30 procent van deze groep asteroïden bekend.
De snelheid van zoekoperaties neemt alleen maar toe. De recent geopende Vera Rubin-observatorium in Chili zal elke paar nachten de volledige zichtbare hemel scannen, wat de waarnemingscapaciteit vergroot en het mogelijk maakt om zwakke bewegende objecten te detecteren. De Flyeye-telescopen, ontwikkeld door de ESA, zullen een extreem breed gezichtsveld bieden, waardoor snel bewegende asteroïden kunnen worden vastgelegd die anders niet opgemerkt zouden worden. In de ruimte zal de NEOMIR-observatorium, die werkt in het infraroodbereik, de objecten observeren die van de kant van de zon naderen. Dit is namelijk de richting waaruit een onopgemerkte meteoor in 2013 boven Tsjeljabinsk explodeerde.
Het identificeren van gevaarlijke asteroïden is slechts de eerste stap. De volgende stap is de mogelijkheid om een dreigend object af te zonderen. Hiervoor worden veel experimenten uitgevoerd. De NASA DART-missie ramde in 2022 opzettelijk op de asteroïde Dimorphos en wijzigde zijn baan. De Europese Hera-missie onderzoekt nu de resultaten van deze inslag, in een poging om nauwkeurigere modellen voor dit soort manoeuvres te ontwikkelen. Tegelijkertijd wordt er een voorbereiding getroffen voor de Ramses-missie naar Apophis, die zal helpen begrijpen hoe de nabijheid van deze asteroïde aan de aarde in 2029 zijn baan en structuur zal beïnvloeden.
Ondanks het grote aantal ontdekte objecten is er momenteel geen directe bedreiging voor de aarde. Echter, de veiligheid van onze planeet hangt meer af van ons vermogen om de risico’s van morgen te voorspellen dan van de huidige kennis. Elke nieuwe asteroïde in het catalogus verhoogt de nauwkeurigheid van baanvoorspellingen, en nieuwe observatoria en ruimte missies verkleinen systematisch het aantal blinde vlekken. De ontdekking van het veertigduizendste object herinnert ons eraan dat de ruimte rondom de aarde niet leeg is. Het zit vol met objecten die potentieel gevaar kunnen opleveren, maar die ons ook helpen om beter te begrijpen wat de aard van ons planetair systeem is. Planeetverdediging is van een hypothetische discipline uitgegroeid tot een van de belangrijkste gebieden van de moderne wetenschap.
