Vulkanen kunnen bij het uitbarsten geluid maken, zelfs als wij het niet kunnen horen. De uitbarsting van de Nyiragongo-vulkaan in de Democratische Republiek Congo op 22 mei 2021 is een perfect voorbeeld hiervan. Dit werd gedetailleerd geanalyseerd door onderzoekers van het KNMI en het Europees Centrum voor Geodynamica en Seismologie in Luxemburg door gebruik te maken van onhoorbare geluidsgolven.
De Nyiragongo-vulkaan herbergt een van de grootste lavameren ter wereld. Tijdens de uitbarsting in mei 2021 liep dit lavameer in korte tijd leeg, wat enorme gevolgen had voor de veiligheid in de omringende gebieden, waaronder de stad Goma. Ondanks dat het proces niet overal goed zichtbaar was aan het aardoppervlak, zijn de veranderingen gevolgd via onhoorbare geluidsgolven die bekend staan als infrageluid.
Het geluid was zo intens dat het op een afstand van meer dan 800 kilometer kon worden gedetecteerd. Met behulp van speciale microfoons die zich minder dan 20 kilometer van de krater bevonden, werd het infrageluid van de uitbarsting nauwkeurig vastgelegd. Dit laat zien hoe ver de impact van de vulkaan zich verspreidt.
De metingen onthulden een langdurige bromtoon, die kon worden verklaard door de vorming van een holte binnen de vulkaan door het leeglopen van het lavameer. Dit creëerde, vergelijkbaar met een gitaar, een soort klankkast. Onderzoekers konden het geluidsse signaal in een model nabootsen om een reconstructie van het leeglopen van het lavameer te maken.
Naast het benoemde infrageluid, gaf de meting ook waardevolle informatie over het openen van spleten langs de vulkaanflank, waaruit nieuwe lava-uitbarstingen plaatsvonden. Dit alles vond plaats terwijl het lavameer leeglopen was, wat duidt op een complex vulkanisch systeem dat op meerdere plaatsen actief was.
Door infrageluid te meten, kunnen we beter begrijpen wat een vulkaan doet en mogelijk eerder waarschuwen en ingrijpen als er gevaar dreigt. Het onderzoek rond Nyiragongo benadrukt de noodzaak van infrageluid in de monitoring en bewaking van vulkanen, naast traditionele seismische en satellietmetingen. Dit zeer gevoelige instrument kan processen volgen die andere metingen niet altijd kunnen oppikken.
In Nederland kunnen we overigens regelmatig infrageluid van de vulkaan Etna op Sicilië meten. De resultaten van dit baanbrekende onderzoek zijn recent gepubliceerd in het vakblad Nature Communications Earth & Environment, en vormen een belangrijke stap in onze kennis over vulkaanmonitoring.
