Over de hele wereld krimpen tropische bossen, met verwoestende gevolgen voor de klimaatverandering. Een nieuwe studie laat zien dat het, zodra gebieden zijn ontbost, minimaal 20 jaar duurt voordat ze zich weer kunnen herstellen.
Het tropische regenwoud is een van de cruciale elementen in de strijd tegen klimaatverandering. Deze elementen kunnen, zodra een specifieke drempel wordt overschreden, kettingreacties in gang zetten die de klimaatverandering verder versnellen.
Door de voortdurende vernietiging van de regenwouden komen enorme hoeveelheden kooldioxide vrij. Het is daarom van essentieel belang dat ontboste gebieden zich weer kunnen herstellen, zegt Matthias Schleuning van het Senckenberg Biodiversiteit en Klimaat Onderzoekscentrum in Frankfurt am Main. Het probleem is echter: “Onze resultaten tonen aan dat het meerdere decennia kost voordat een bos zich weer kan herstellen, en pas als een bos weer in een hersteld stadium verkeert, kan het ook weer als koolstofopslag functioneren.”
Tropische bossen slaan wereldwijd meer dan 17 procent op van de koolstof die is gebonden in vegetatie en bodem. Hierdoor houden tropische bossen één graad Celsius van de wereldwijde opwarming tegen. Deze ecologische waarde is absoluut een belangrijke reden om ze te beschermen tegen ontbossing of om ze daar opnieuw te beplanten, waar ze door mensen zijn vernietigd. Maar het herstel van het bos kost tijd. Hoeveel precies, wordt belicht in een nieuwe studie van de onderzoeksgroep REASSEMBLY van de Duitse Onderzoeksgemeenschap (DFG). Deze studie werd uitgevoerd in het ecologische Chocó-regenwoud in Ecuador en is nu gepubliceerd in het vakblad Current Biology.
Geen Herbebossing Zonder Vruchtetende Dieren
De Braziliaanse onderzoekster Anna Rebello Landim, promovenda bij Matthias Schleuning, onderzocht in het kader van de studie samen met de milieuorganisatie Jocotoco 62 percelen bos in verschillende stadia van regeneratie, van landbouwgebieden zoals cacaoplantages tot jonge secundaire bossen en ongestoorde natuurgebieden. Ze stelde vast hoe het herstel van het bos in de loop der tijd vorderde.
De meeste tropische planten zijn afhankelijk van dieren om hun zaden te verspreiden; deze interacties spelen een onmisbare rol in de natuurlijke regeneratie van de bossen. De cruciale stap naar een ecologisch functionerend bos is daarom dat de verspreiding van plantenzaden door dieren zoals vogels, vleermuizen of apen zich herstelt, waardoor de natuurlijke herbeplanting op gang wordt gebracht.
Echter, deze dieren, die vruchten eten en vervolgens de zaden met hun uitwerpselen verspreiden, moeten eerst terugkeren naar het betreffende gebied. “Tijdens mijn dataverzameling heb ik gegevens verzameld in bospercelen met verschillende herstelouderdom”, legt Anna Rebello Landim uit. “In plaats van dus 40 jaar in het veld door te brengen, heb ik deze interacties op percelen met verschillende herstelouderdom bestudeerd, waardoor we een trend in het herstel konden herkennen.”
Tukans spelen een belangrijke rol in tropische bossen bij de natuurlijke verspreiding van plantenzaden. Na de ontbossing keren ze vaak pas na tien jaar terug naar nieuwe bosgebieden.
Het Zal Jaren Duren
Het resultaat: “Onze studie toont aan dat de relaties tussen planten en dieren pas na ongeveer 20 jaar weer vrijwel net zo divers zijn als in ongestoorde bossen”, zegt Anna Rebello Landim. “Als eerste keren kleine vogels terug die kleine zaden transporteren. Tukans komen het beste pas na ongeveer tien jaar erbij. Grotere zoogdieren, zoals slingerapen die ook grote zaden kunnen vervoeren, hebben nog langer nodig.”
Deze bevinding is essentieel omdat jonge, hergroeiende tropische bossen vaak al na tien tot vijftien jaar opnieuw worden gekapt. “De zaden verspreiding hangt ook af van de mobiliteit van de dieren”, benadrukt Matthias Schleuning. “Daarbij geldt: hoe intacter een landschap als geheel is, hoe sneller individuele delen van dat landschap zich kunnen herstellen na verstoring door de mens.”
Het Intacte Tropenwoud Krimpt
Bij een goede verbinding met intacte bossen kunnen de dieren die de zaden verspreiden sneller in het nieuw groeiende bos doordringen, aldus Matthias Schleuning. Vooral oude bomen fungeren daarbij als bruggen in het landschap – ze maken het gemakkelijker voor dieren om tussen bosfragmenten te migreren en zaden te verspreiden. Maar het intacte tropenwoud wordt steeds schaarser. Jaarlijks verdwijnt een oppervlakte regenwoud ter grootte van Panama. Als deze trend zich voortzet en er niets gedaan wordt voor het behoud van het regenwoud, zal het bos tegen het einde van deze eeuw volledig verdwenen zijn.
In een volgende stap zullen Anna Landim, Matthias Schleuning en hun collega’s bijvoorbeeld ook de groei van jonge bomen in het bos onderzoeken. Op deze manier hopen ze nog meer aanwijzingen te vinden over welke maatregelen de herbeplanting kunnen versnellen – voor de bescherming van de biodiversiteit en het klimaat.
