Gedurende tientallen jaren hebben wetenschappers zonder succes geprobeerd de genetische geheimen van de oude Egyptenaren te ontrafelen. Hitte, vochtigheid en de tand des tijds hebben het behoud van DNA bemoeilijkt, wat herhaaldelijk hun pogingen om een volledige genetische sequentie van individuen uit het oude Egypte te verkrijgen, frustreerde. Echter, een internationaal team van onderzoekers is erin geslaagd het volledige genoom van een individu te sequencen dat meer dan 4.500 jaar geleden leefde.
Deze doorbraak kwam tot stand dankzij uitzonderlijke conserveringsomstandigheden. De resten behoren tot een man die in een dichtgekalkte aardewerken pot is begraven in Nuwayrat, ten zuiden van Caïro. Het in de rots uitgegraven graf beschermde het lichaam tegen extreme hitte en vochtigheid, waardoor het DNA opmerkelijk goed bewaard bleef. Deze mijlpaal biedt een ongekende kijk op de genetische samenstelling van de vroegste Egyptische populaties, waarbij verbindingen aan het licht komen die voorheen alleen door archeologische vondsten werden gesuggereerd. De resultaten, gepubliceerd in het tijdschrift Nature, hebben grote belangstelling gewekt binnen de wetenschappelijke gemeenschap.
DNA van een mens uit het oude Egypte
De man, wiens leeftijd wordt geschat tussen de 4.500 en 4.800 jaar, is het oudste individu waarvan een volledig genoom is verkregen en geanalyseerd in Egypte. De analyse van zijn DNA onthult een overwegend noordafrikaanse genetische samenstelling, goed voor ongeveer 80% van zijn erfelijk materiaal. De resterende 20% is afkomstig van populaties in West-Azië, vooral uit het oude Mesopotamië. Deze genetische mix ondersteunt eerdere theorieën over culturele en commerciële interacties tussen Egypte en de regio van de Vruchtbare Halve Maan, die het huidige Irak, Iran, Syrië en Jordanië omvat.
Archeologen en genetici hebben jarenlang gewerkt met indirecte aanwijzingen van deze verbindingen, zoals de aanwezigheid van keramiek, gereedschappen en soortgelijke symbolen tussen beide regio’s. Tot nu toe was er echter geen biologische bewijs dat deze wederzijdse invloed bevestigde. De vondst van goed bewaard DNA markeert een keerpunt in dit onderzoeksgebied.
Methode van sequencen
De sequencemethode die werd gebruikt, bekend als «shotgun sequencing», maakt het mogelijk om al het DNA in een monster te analyseren zonder zich alleen te richten op specifieke merkers. De coauteur van de studie, Dr. Linus Girdland-Flink van de Universiteit van Aberdeen, merkte op dat het DNA werd geëxtraheerd uit het wortelcement van een van de tanden van deze persoon die in het oude Egypte leefde.
Door de analyse van isotopen in het tandglazuur kon worden vastgesteld dat de man opgroeide in de Nijlvallei, met een dieet dat voornamelijk uit granen zoals tarwe en gerst bestond, evenals dierlijke en plantaardige eiwitten die kenmerkend zijn voor de regio. Deze resultaten zijn consistent met een leven in Egypte vanaf de kindertijd, wat de hypothese versterkt dat de mesopotamische genetische invloed het resultaat was van eerdere migraties.
Kenmerken van de individu
Het forensische onderzoek van het skelet, uitgevoerd door de tandheelkundige antropoloog Joel Irish, onthulde dat de man tussen de 44 en 64 jaar oud was op het moment van zijn dood, een uitzonderlijke levensduur voor die tijd. Irish zag duidelijke tekenen van constante lichamelijke inspanning: slijtage aan wervels, botontsteking in het bekken door langdurig zitten op harde oppervlakken en duidelijke spierinvoeringen die duiden op zwaar werk en het omgaan met zware objecten.
Verrassend genoeg staan deze kenmerken in contrast met het type begrafenis dat hij ontving, wat wijst op een speciale behandeling. De begrafenis in een aardewerken pot binnen een rotsgraf was niet gebruikelijk voor arbeiders. Dit heeft onderzoekers ertoe aangezet te speculeren dat hij mogelijk een pottenbakkers met bijzondere vaardigheden was, misschien een van de eersten die de draaischijf gebruikte die in die tijd in Egypte werd geïntroduceerd. Hoewel deze hypothese circumstantial is, is het gebaseerd op vergelijkingen met artistieke weergaven uit die periode.
Toekomstige onderzoeksrichtingen
De verzamelde gegevens openen de deur naar nieuw onderzoek over de bevolking van het oude Egypte en hun oorsprong. Om te verifiëren of deze genetische mix gebruikelijk was in de regio, zullen vergelijkende analyses van andere soortgelijke menselijke resten noodzakelijk zijn. De studie vergeleek het genoom van de man met dat van meer dan 3.000 moderne mensen en 805 oude individuen, en identificeerde vooral overeenkomsten met populaties uit Noord-Afrika en het Nabije Oosten.
Iosif Lazaridis, genetist aan de Universiteit van Harvard en expert in oud DNA (hoewel hij niet aan dit onderzoek deelnam), is van mening dat de ontdekking aantoont dat er al in een vroeg stadium een mix bestond tussen inheemse Afrikaanse lijnen en de volkeren van de Vruchtbare Halve Maan.
